Beperkte waarde rectaal toucher bij mictieklachten

Jones et al. voegden data samen van 3225 mannen met mictieklachten in de eerste lijn. Daaruit bleek dat het rectaal toucher een positief voorspellende waarde had van 42,3% en een negatief voorspellende waarde van 84,2%. Kortom, bij een afwijkend rectaal toucher is er een grote kans op een prostaatcarcinoom (42,3%), maar als de huisarts alleen afgaat op klachten en het niet afwijkende rectaal toucher, dan is er toch nog 15,8% kans dat hij een prostaatkanker mist.
Wat is dan wel een goede reden om te verwijzen? Prostaatkanker groeit vaak langzaam en in de periferie, dus mictieklachten komen daarbij zelden voor. Daarnaast heeft prostaatkanker een relatief gunstige prognose, terwijl de gouden standaard bij diagnostiek invasief is en vaker nare gevolgen heeft (impotentie en incontinentie) dan kanker opspoort waaraan de patiënt zonder diagnose was overleden. Ter vergelijking: PSA heeft bij een afkapwaarde van > 4 ng/ml een positief voorspellende waarde van 30% en een negatief voorspellende waarde van 85%. De voorspellende waarde van de combinatie van een normaal rectaal toucher en normaal PSA is beter, slechts 1 op de 80 mannen heeft daarmee alsnog prostaatkanker.
Een rectaal toucher kan dus bijdragen aan het opsporen van prostaatkanker, maar een normaal rectaal toucher sluit prostaatkanker niet uit. De combinatie van een rectaal toucher en PSA geeft een betrouwbaarder inschatting. Tegelijkertijd weegt daarbij het risico op complicaties mogelijk niet op tegen de verwachte gezondheidswinst door een vroegere opsporing van prostaatkanker. Aan prostaatkankerdiagnostiek zitten nogal wat haken en ogen. Deze complexiteit maakt de behandeling lastig uit te leggen in de spreekkamer. Thuisarts.nl kan hierbij helpen (‘Ik wil weten of onderzoek naar prostaatkanker zinvol is bij alleen plasklachten’).