In de kennistoets ziet de huisarts mevrouw Baander, 45 jaar, die sinds enkele weken slaapproblemen heeft, overdag snel geïrriteerd is en zich emotioneel afgevlakt voelt. Zij heeft twee jaar geleden een ernstig auto-ongeval meegemaakt. Door een recent bijna-ongeval is er sprake van herbeleving van het ongeluk van toen. De huisarts overweegt een posttraumatische stressstoornis. De huisarts heeft de beschikking over een aantal gesprekstechnieken bij het omgaan met deze lastige problematiek.
Neem patiënten die vertellen over nare ervaringen serieus en toon begrip Patiënten die aarzelen om over ingrijpende gebeurtenissen te vertellen, gooien soms een balletje bij u op om te kijken hoe u reageert. Als u hier niet serieus op ingaat, zal de patiënt het niet gemakkelijk nog eens aansnijden. Realiseer u dat patiënten diverse redenen kunnen hebben om niet met hun verhaal op de proppen te komen.
Neem, als het verhaal is verteld en u de patiënt heeft laten blijken het ‘gehoord’ te hebben, de regie van het consult weer over Als patiënten in de spreekkamer over hun nare ervaringen vertellen, geeft dit vaak een machteloos gevoel. Hoe kunt u de patiënt nu in het korte tijdsbestek van een consult helpen? Dit zal meestal ook niet lukken. Daarom is het van belang om, samen met de patiënt, een plan van aanpak te maken. Dat is úw expertise. En het geeft u ook weer greep op het consult.
Benadruk dat herbeleving, vermijding en prikkelbaarheid normale reacties zijn op een abnormale situatie Mensen die net een ingrijpende gebeurtenis hebben meegemaakt zijn vaak bang dat ze gek aan het worden zijn. Ook zijn ze bang dat ze onbeheersbaar agressief zullen worden of dat het huilen nooit zal stoppen als zij daar eenmaal aan toegeven. Het is belangrijk dat u uitlegt dat deze gevoelens gewoon zijn, en dat de flashbacks en de prikkelbaarheid in de loop van de tijd vanzelf zullen afnemen.
Steun van familie en vrienden is belangrijk voor goede verwerking. U kunt hier voorlichting over geven en de patiënt stimuleren diens sociale netwerk zoveel mogelijk te mobiliseren. Eventueel kunt u verwijzen naar een vrijwilliger van het Bureau Slachtofferhulp (via de politie).Ook kunt u er rekening mee houden dat sommige patiënten gevoeliger zijn voor het ontwikkelen van een posttraumatische stressstoornis dan andere. Het gaat om patiënten met de volgende kenmerken: vrouwelijk geslacht, lage opleiding, alleenstaand, meerdere traumata in het verleden, als kind mishandeld of misbruikt, met weinig sociale steun. Leg aan patiënten uit dat het belangrijk is om een balans te vinden tussen vermijding en herbelevenU kunt de patiënt uitleggen dat deze aan de ene kant elke dag wat tijd moet nemen om met het gebeurde bezig te zijn, maar aan de andere kant de normale dingen zoveel mogelijk moet oppakken. Overigens kan het advies om de confrontatie aan te gaan door bijvoorbeeld de plek van het ongeval op te zoeken of weer zelf te gaan autorijden, hard overkomen. Breng het voorzichtig. Wijs patiënten op de nadelige effecten van middelen die gevoelens dempen (kalmeringsmiddelen en alcohol, maar ook drugs zoals hasj en XTC) Het dempen van gevoelens heeft op de lange termijn nadelige gevolgen voor de verwerking. Aan mensen die heel slecht slapen kan voor enkele dagen een slaapmiddel worden voorgeschreven.
Een deel van de mensen die een ingrijpende gebeurtenis meemaken, zal hieraan op lange termijn problemen overhouden. De meeste van deze problemen, zoals fysieke klachten en depressies, zijn niet specifiek; ze kunnen ook na andere gebeurtenissen en ook zonder bijzondere aanleiding voorkomen. De posttraumatische stressstoornis (PTSS) kan ontstaan na ingrijpende gebeurtenissen die een bedreiging vormen voor de fysieke integriteit van de persoon of diens naasten. Hiervan is sprake als de verschijnselen van herbeleving, vermijding en prikkelbaarheid drie maanden na de gebeurtenis nog altijd hinderlijk aanwezig zijn. Deze klachten kunnen wijzen op PTSS. Bij klachten langer dan een maand is de prognose matig, maar een deel zal nog spontaan herstellen. Klachten die langer dan drie maanden duren, zijn reden tot verwijzing.
Sla een voor de patiënt als ingrijpend ervaren gebeurtenis niet alleen op in uw hoofd maar ook in het medisch dossier Neem de ingrijpende gebeurtenis ook op in de problemenlijst en gebruik waar mogelijk ICPC-codes, zodat de informatie op lange termijn toegankelijk is. Soms geven ingrijpende gebeurtenissen immers pas na jaren problemen, en dan bent u het misschien vergeten of allang niet meer de huisarts van de patiënt.
Wilt u meer weten over dit onderwerp dan kunt u dit onder andere lezen in het NHG-Cahier over Communicatie en Attitude ‘Bent u daar nu nóg niet overheen…? Over de begeleiding bij ingrijpende gebeurtenissen.’ (Utrecht: NHG, 2001). De bovenbeschreven adviezen zijn aan dit cahier ontleend; tevens vindt u hierin meer achtergrondinformatie, hints en adviezen, en oefenstof. Ook is er meer informatie opgenomen over patiënten met specifieke problematiek, zoals mensen die het slachtoffer zijn van mishandeling of seksueel misbruik, of personen die zijn gemarteld.
Tot slot nog een klein schokje: dit is voorlopig de laatste aflevering van ‘Bij de kennistoets’!
Reacties
Er zijn nog geen reacties.
