De doelmatigheidheidsindustrie

ZonMw hield in november 2001 een conferentie over het onderzoeksprogramma ‘Doelmatigheidsonderzoek’. Hoewel dit onderzoeksprogramma voornamelijk gevuld is met aanvragen vanuit de academische ziekenhuizen is er ook een aantal onderzoeken die voor huisartsen interessant zijn. Ook in deze bijeenkomst ging het er weer over of onderzoek van onderaf moet opbloeien met onderzoekers die gedreven door de passie om mensen te genezen allerlei mooie dingen bedenken of van bovenaf gestuurd moet worden door beleidsmakers die denken dat ze weten wat goed is voor de mensen. Beide groepen hebben natuurlijk eigen belangen. Rooijmans van de Raad voor de Gezondheid verwoordde het mooi: verlanglijstjes zijn aardig, maar zijn soms moeilijk op te stellen; je moet ook tevreden kunnen zijn met onverwachte cadeautjes en voor ontvangers is het ook niet leuk om altijd maar dingen te krijgen die je niet wilt hebben. Maar ga nooit samen praten; je stelt je verlanglijstje voor Sinterklaas immers ook niet in overleg met hem op. Iedereen leek tevreden, maar opvallend was dat de aanwezige patiënten nauwelijks aan bod kwamen. Dergelijke bijeenkomsten zijn toch vaak een-tweetjes tus-sen subsidiegevers en subsidieontvangers, waarbij onderzoek ook gewoon een ‘industrie’ is waar de schoorsteen moet blijven roken. Twee voorbeelden van opportunistisch gedrag dat wellicht bij dergelijke subsidiesystemen hoort.

• Bij projectaanvragen boven de miljoen gulden moest er een systematische review gevoegd worden. Dat is veel werk voor een inspanning die geen subsidie voor het echte onderzoek garandeert. Resultaat: opeens opvallend veel onderzoeken van net onder het miljoen.
• De overheid heeft de budgetten van universiteiten en academische ziekenhuizen voor onderzoek de laatste jaren nauwelijks laten stijgen. Onderzoekers kregen het advies om voor basaal onderzoek naar effectiviteit van behandelingen maar subsidie in de zogenaamde tweede geldstroom (bijvoorbeeld ZonMw) aan te vragen. Nu er gevraagd wordt om verruiming van de programma's bij ZonMw zodat ook basaal onderzoek gefinancierd kan worden, roept dezelfde overheid bij monde van de in dit journaal al genoemde Cees Vos dat daar de universiteiten en academische ziekenhuizen voor zijn. Het fonds Alledaagse klachten gaat over naar ZonMw. Laten we maar hopen dat daarmee dergelijke problemen niet worden binnengehaald. (JZ)