De kronkelige wegen naar richtlijnen

Wanneer het gaat over belangenverstrengeling bij de totstandkoming van medische richtlijnen, wijst de vinger vaak naar de farmaceutische industrie. Recentelijk publiceerden twee grote farmaceuten de namen van dokters en de honoraria die zij betaalden aan professionals om over hun producten te praten. Andere bedrijven beloofden dit initiatief te volgen. Een farmaceut betaalde een slordige 3,7 miljoen dollar aan ongeveer 1100 Amerikaanse professionals gedurende een kwartaal. Elders in dit nummer beschrijft Wiersma de verschillende mogelijke vormen van belangenverstrengeling bij de NHG-Standaarden, waarbij hij naast de invloed van de industrie nog een aantal andere vormen beschrijft. Maar hoe groot is de invloed van de farmaceuten op onze richtlijnen? De Inspectie voor de Gezondheidszorg verrichtte een onderzoek dat inzicht moest geven in de mechanismen die farmaceutische bedrijven gebruiken bij de beïnvloeding van werkgroepleden bij de opstelling van behandelingsrichtlijnen. Ook wilde de inspectie een beter beeld krijgen van de banden van de werkgroepleden met de farmaceutische industrie. De inspectie selecteerde op grond van een risico-inschatting 6 behandelingsrichtlijnen en geneesmiddelenformularia, waarbij zij de kans groot achtte dat er beïnvloeding door de farmaceutische industrie plaatsvond. Onder deze 6 waren de NHG-Standaard Diabetes mellitus en de NHG/CBO-richtlijn Depressie. Weinig verrassend, en waarschijnlijk ook onvermijdelijk, is dat individuele werkgroepleden banden met de farmaceutische industrie bleken te hebben. Feitelijke beïnvloeding van enige richtlijn kon de inspectie niet aantonen. Wel vond ze dat belangenverklaringen niet door alle werkgroepen werden gebruikt en dat deze niet uniform en niet gedetailleerd waren. Ook bleken er grote verschillen te bestaan tussen en binnen werkgroepen in de aantallen banden tussen werkgroepleden en de farmaceutische industrie. Daarom beveelt de inspectie nu de landelijke richtlijnontwikkelaars aan om een ‘richtlijn voor richtlijnontwikkeling’ op te stellen, met als doel bewustwording te creëren over belangenverstrengeling. Het inspectierapport zelf lijkt daaraan ook bij te dragen. En wellicht dat zo’n richtlijn het kronkelen in behandelingsrichtlijnen meer blootlegt, waarbij openheid van zaken van de industrie over betalingen aan dokters zeker zal helpen. (Jochen Cals)