De opbouw van een onderzoeksartikel

Het is niet eenvoudig ontwikkelingen bij te houden. Het lezen van onderzoeksartikelen is voor velen een uitdaging. In deze bijdrage laten we zien hoe een onderzoeksartikel is opgebouwd.1

Elk onderzoeksverslag is een verantwoording van de onderzoekers: waarom is het onderzoek gedaan, hoe is het gedaan en welke gevolgtrekkingen mogen er op basis van de resultaten worden gemaakt? Een onderzoeksverslag kent een aantal vaste onderdelen: inleiding, methode, resultaten, discussie of beschouwing, samenvatting en literatuur [tabel].

Inleiding: beschrijving van het probleem. De onderzoekers vatten de stand van zaken over het onderwerp samen aan de hand van de literatuur en formuleren de vraagstelling op basis van gesignaleerde lacunes in de huidige kennis.

Methode: bij wie en hoe het onderzoek is uitgevoerd, zodat de lezer kan nagaan of de uitkomsten van het onderzoek ook zouden kunnen gelden voor zijn eigen patiënten.

Eerst beschrijven de onderzoekers de onderzoeksopzet. Is het een experimenteel onderzoek, met een controlegroep, randomisatie, blindering van onderzoeker en patiënten, of een observationeel onderzoek? Ze beschrijven ook in welke setting het onderzoek is uitgevoerd (bijvoorbeeld ziekenhuis/huisartsenpraktijk, al dan niet open populatie) en wanneer dit gebeurde. Vervolgens worden de inclusie- en exclusiecriteria uitgewerkt: welke patiënten werden in het onderzoek opgenomen en welke niet? Daarna komen de gebruikte meetinstrumenten aan de orde, zoals vragenlijsten en laboratoriumbepalingen.

De (primaire) uitkomstmaat is belangrijk; dat is de uitkomst die in het onderzoek centraal staat. Bij vergelijkend onderzoek geven onderzoekers vaak ook aan welk verschil in effect tussen twee behandelingen ze minimaal willen aantonen. Met de uitkomsten van een powerberekening laten de onderzoekers zien hoeveel patiënten (vooraf berekend) ze nodig hebben om de vraag te kunnen beantwoorden. In dit gedeelte beschrijven de onderzoekers ook welke statistische methoden ze hebben gebruikt en welk significantieniveau ze hebben gehanteerd.

Ten slotte wordt vermeld dat er goedkeuring is door een medisch-ethische commissie en dat de proefpersonen toestemming hebben gegeven om aan het onderzoek mee te werken (informed consent).

Resultaten: beschrijving van de uiteindelijk geselecteerde groep en van de mensen die wel werden uitgenodigd maar niet meededen (non-responders). Vergelijking van die twee groepen laat zien of er geen onbedoelde selectie plaatsvond. Verder willen we de kenmerken van de (vaak onvermijdelijke) uitvallers weten. Een stroomdiagram waarin de patiëntenstroom van inclusie tot en met de follow-up staat, is zeer verhelderend.

De belangrijkste kenmerken van de deelnemende patiënten staan meestal in deeerste tabel. Daarna presenteren de onderzoekers de resultaten van de primaire en eventuele secundaire uitkomstmaten. Ze vermelden hierbij meestal een betrouwbaarheidsinterval, soms ook de p-waarde, zodat we kunnen nagaan hoe groot de kans is dat de resultaten op toeval berusten. Wanneer er andere variabelen zijn die een onderzochte relatie kunnen verstoren, wordt hier vaak voor gecorrigeerd.

Discussie: kort overzicht van de resultaten. Belangrijk zijn de methodologische beperkingen, de onvermijdelijke zwakke kanten van het onderzoek. Deze dient de lezer te betrekken in zijn beoordeling van de generaliseerbaarheid van de resultaten. Ook sterke kanten kunnen aan bod komen. Gevonden resultaten worden vaak vergeleken met wat er bekend is uit eerder onderzoek om te zien wat dit nieuwe onderzoek toevoegt. De discussie wordt afgesloten met de conclusies, vaak met aanbevelingen voor de praktijk of voor verder onderzoek.

Samenvatting: kort overzicht van achtergrond, vraagstellingen, onderzoeksopzet, belangrijkste resultaten en conclusies.

Literatuur: de publicaties die zijn gebruikt, genoteerd volgens de Vancouver-richtlijnen.

Onderzoeksartikelen hebben een vaste structuur, die de lezer helpt om gericht informatie te vinden.