Diarree bij antibioticagebruik: een plaats voor probiotica?

Vraagstelling

Wat is het effect van probiotica op het ontstaan van diarree bij antibioticagebruik?

Betekenis voor huisarts en patiënt

In de NHG-Standaard Acute diarree staat dat de effectiviteit van probiotica bij antibiotica-geassocieerde diarree onvoldoende aangetoond is, maar dat er geen reden is om het gebruik van probiotica af te raden bij patiënten die dat graag willen gebruiken.3 Dit onderzoek laat zien dat het probiotica bij ziekenhuispatiënten boven de 50 jaar met antibioticagebruik tot significante afname leidt van diarree en van infecties door Clostridium difficile. Naar aanleiding van dit onderzoek is het wellicht te overwegen om patiënten ouder dan 50 jaar die antibiotica krijgen, aan te raden probiotica te gebruiken tot een week na de antibioticakuur om de kans op diarree en infectie met C. difficile te verlagen.

Korte beschrijving

Inleiding Er is steeds meer aandacht voor probiotica als toepassing voor verschillende gastro-intestinale aandoeningen, waaronder diarree veroorzaakt door antibiotica. Diarree als bijwerking van antibioticagebruik ontstaat bij 5-25% van de patiënten. Bij oudere patiënten wordt deze diarree in 15-25% van de gevallen veroorzaakt door Clostridium difficile en dit ontstaat vaak twee tot drie weken na de antibioticakuur. In dit dubbelblind gerandomiseerd onderzoek is onderzocht wat het effect is van Lactobacillus bevattende probiotica op diarree bij antibioticagebruik.1 Er is ook gekeken naar het effect op C. difficile als veroorzaker van diarree. Patiëntenpopulatie Voor het onderzoek werden 135 patiënten die antibiotica gebruikten uit 3 ziekenhuizen in Londen geïncludeerd. De gemiddelde leeftijd was 74 jaar. De belangrijkste exclusiecriteria waren: diarree bij opname, bekende recidiverende diarree of darmziekte, gebruik van antibiotica in de afgelopen maand, immuungecompromitteerd, regelmatig gebruik van probiotica en lactose-intolerantie. Onderzoeksopzet en interventie Het betreft een placebogecontroleerd onderzoek. De interventiegroep kreeg een ‘probiotica-drank’ (Actimel) met L. casei, S. thermophilus en L. Bulgaricus gedurende de antibioticakuur tot een week na beëindigen van de kuur. De controlegroep kreeg een placebodrank (Yazoo). Van tevoren werd de ontlasting bekeken op asymptomatisch dragerschap van C. difficile. Het ontlastingspatroon werd bijgehouden door de verpleging en in het geval van diarree werd onderzoek verricht naar C. difficile. Patiënten werden vier weken gevolgd. In het geval van diarree na ontslag werd ook gecontroleerd op C. difficile. Uitkomstmaten De primaire uitkomstmaat was het optreden van diarree, gedefinieerd als meer dan twee keer per dag dunvloeibare ontlasting gedurende drie of meer dagen. De secundaire uitkomstmaat was een vastgestelde infectie door C. difficile. Resultaten De 2 groepen (69 met probiotica en 66 met placebo) waren gelijk wat betreft basiskarakteristieken. De meeste patiënten werden behandeld met 1 antibioticum. De redenen voor het antibioticagebruik waren vooral luchtweginfecties en profylaxe vóór of na een operatie. De compliance was 75% voor de interventiegroep en 79% voor de placebogroep. De analyse is uitgevoerd op 113 patiënten (interventiegroep 57 en controlegroep 56). In de interventiegroep kreeg 12% (7/57) diarree; in de controlegroep was dit 34% (19/54): een significante vermindering werd gevonden in het optreden van diarree bij antibioticagebruik in de probioticagroep. De absolute risicoreductie was 22% (95%-BI 7-37); de number to treat (NNT) was 5 (95%-BI 3-15). Na correctie voor verstorende variabelen werd een OR van 0,25 (95%-BI 0,07-0,85) berekend voor de groep die probiotica kreeg. Vier patiënten zijn niet getest op C. difficile en werden niet meegenomen in de analyse. Het optreden van een infectie door C. difficile was in de probioticagroep significant verminderd (0/56 in de probioticagroep, 9/53 in de controlegroep; p = 0,001). De NNT was 6 (95%-BI 4-14). Conclusie van de onderzoekers Het tweemaal daags drinken van Lactobacillus bevattende probiotica tot een week na de antibioticakuur kan kans op diarree veroorzaakt door antibiotica en C. difficile verkleinen. Het drankje heeft geen bijwerkingen en is gemakkelijk in te nemen. Dit zou een gunstig effect kunnen hebben op de gezondheidszorgkosten en op de morbiditeit en mortaliteit, indien routinematig toegepast bij oudere patiënten. Bewijskracht Gerandomiseerd, placebogecontroleerd onderzoek.(1b)2