Effect antidepressiva mogelijk overschat

Onderzoeksverslagen van klinische geneesmiddelentrials tonen aan of medicijnen écht werken. Maar een middel dat in het ene onderzoek lijkt te werken, kan in het volgende onderzoek geen enkel effect sorteren. Opstellers van richtlijnen vegen al die onderzoeken daarom op een hoop, wegen ze, en bepalen vervolgens of het al dan niet evidence based is om een geneesmiddel voor te schrijven. Als alle trials naar geneesmiddelen daadwerkelijk worden gepubliceerd, is er niets aan de hand, maar helaas worden niet alle trials gepubliceerd, ook niet als ze kwalitatief goed zijn. Onderzoeken met een positieve uitkomst worden vaker gepubliceerd dan onderzoeken met een neutrale of negatieve uitkomst. Er ontstaat dan vertekening, oftewel publicatiebias. Onlangs keek een aantal Amerikaanse onderzoekers naar publicatiebias op het terrein van de antidepressiva. Door de gegevens van de FDA (waar alle door de farmaceutische industrie gesponsorde geneesmiddelenonderzoeken moeten worden aangemeld) te vergelijken met de resultaten van een systematisch literatuuronderzoek was men in staat de verschillen te zien. De FDA beoordeelde 38 van de 74 geregistreerde onderzoeken (51%) als positief, en 36 (49%) als negatief (24) of twijfelachtig (12). Alle 38 positieve onderzoeken op 1 na werden gepubliceerd. Van de 36 negatieve of neutrale onderzoeken werden er 22 niet gepubliceerd, en in 3 gevallen werd de volgens de FDA negatieve uitkomst een positieve in de uiteindelijke publicatie in een tijdschrift. Kort maar krachtig: mogelijk wordt de effectiviteit van antidepressiva flink overschat. De onderzoekers gingen niet na wat de oorzaak was van de bias: enerzijds kan dat liggen aan het feit dat de farmaceutische industrie er geen belang bij heeft om negatieve trials te publiceren. Anderzijds publiceren tijdschriften liever onderzoeken met duidelijk positieve bevindingen. In beide gevallen zijn de argumenten niet steekhoudend. Het verstoort onze kijk op de werkelijkheid, beïnvloedt het voorschrijfgedrag van dokters in ongewenste richting, en het is ethisch ontoelaatbaar richting deelnemende proefpersonen aan wetenschappelijk onderzoek. (HS)