Eigen denkwerk onontbeerlijk

Een van de centrale problemen van de geneeskunde en in het bijzonder de arbeidsgeneeskunde betreft de vraag of een waargenomen associatie tussen een agens en het optreden van ziekte van causale betekenis is. Sir Bradford Hill was vlak na de Tweede Wereldoorlog als statisticus verbonden aan de allereerste randomized clinical trial en in de jaren vijftig een van de ontdekkers van het verband tussen roken en longkanker. In een nog steeds zeer lezenswaardige voordracht voor de eerste vergadering van de pas opgerichte afdeling Occupational Medicine van de Royal Society of Medicine in 1964 gaat hij uitvoerig op deze materie in. Achtereenvolgens passeren een negental manieren van kijken naar associaties de revue zoals: sterkte van het verband, consistentie, specificiteit, coherentie met andere kennis, chronologie en experimentele verwijdering van het agens. Later werden deze items in de medische literatuur bekend als de criteria van Bradford Hill. In een recent nummer van de BMJ wijst Christopher Martyn er evenwel op dat men hem hiermee onrecht aandoet, daar hij in feite helemaal geen criteria heeft geformuleerd. En inderdaad: nadat Bradford Hill heeft geconstateerd dat het nodig is een associatie vanuit de genoemde gezichtspunten te beoordelen alvorens ‘causaal’ te roepen, houdt hij als een rasechte empirist de nodige slagen om de arm. ‘Wat ik niet geloof’, zo vervolgt hij, ‘... is dat we op vruchtbare wijze enkele gemakkelijke vuistregels kunnen formuleren ... om over oorzaak en gevolg te besluiten. Geen van de negen gezichtspunten kan onbetwistbaar bewijs leveren voor of tegen de oorzaak-gevolg hypothese en geen ervan is vereist als conditio sine qua non.’ Ook formele significantietesten, zo betoogt Bradford Hill, kan men niet over de causaliteitsvraag laten besluiten. Passages als deze laten aan duidelijkheid weinig te wensen over. Criteria die causaliteit bewijzen bestaan niet en het blijft wikken en wegen. (TW)