Het onverklaarde accepteren

Lichamelijk onverklaarde klachten staan steeds meer in de belangstelling. De klachten komen vaak voor en geven arts en patiënt regelmatig een ontevreden gevoel. De arts kan zich machteloos voelen tegenover het onbegrepen lijden van de patiënt. De patiënt voelt zich op zijn beurt vaak onbegrepen en niet serieus genomen door de arts, die ‘niets kan vinden’ dat de klachten verklaart. Hoe meer er medisch mogelijk lijkt te zijn, des te ongemakkelijker het wordt om onverklaarde klachten te accepteren. Dit vlot leesbare boek gaat daarover. In het boek leggen de auteurs helder uit wat functionele klachten zijn en hoe ze te herkennen en te begrijpen zijn. Aangenaam leesvoer voor iedere arts. Maar hoe moeten we die onverklaarde klachten nou behandelen? De auteurs leren de arts om dicht bij de klachten van de patiënt te blijven en samen met de patiënt een klachtenanalyse uit te voeren met behulp van het ABC-model. A staat voor Antecedenten zoals tijd/situatie/omstandigheden, B staat voor Behaviour zijnde de klachten en C voor Consequenten zoals bijvoorbeeld zich zorgen maken, medicijngebruik en het afzeggen van activiteiten. Ook leert de arts het probleem dat met de klachten samenhangt te herdefiniëren. Met veel casuïstiek illustreren de schrijvers wat ze hiermee bedoelen. Naarmate het boek vordert en de thema’s weerstand en therapeutische interventies uitgebreid aan de orde komen, rijst bij ons de vraag hoeveel artsen dit specifieke werkmodel zelf gaan toepassen. Het boek is voortgekomen uit de cursus ‘Kleine psychotherapie voor de huisarts’, die in het kader van Postacademisch Onderwijs van het UMC St Radboud te Nijmegen met veel succes is aangeboden aan artsen, psychotherapeuten en klinisch psychologen. In een opleidingscontext is uitwisseling van ervaring en oefening vaak aanwezig; in de eigen praktijksituatie daarentegen meestal niet. Daarnaast is het voor ons de vraag of dit specifieke werkmodel van de auteurs werkbaar genoeg is om het tot het basisrepertoire van (huis)artsen te gaan behoren. In onze ervaring levert de NHG-cursus (gebaseerd op het onderzoek van Blankenstein e.a) een werkmodel dat veel basaler, begrensder en beter aan te leren is. Wat artsen in ieder geval moeten bieden aan mensen met lichamelijk onverklaarde klachten is vroegsignalering, gekoppeld aan adequate samenwerking tussen hulpverleners. Inzetten op vroegsignalering en de daarbij behorende interventiestappen betekent dat de patiënt behoed wordt voor onnodige medische consumptie en ingrepen. Hierover hadden de auteurs wat ons betreft uitgebreider mogen zijn. Ze hadden in dat verband ook voorbeelden kunnen geven van transmurale projecten. Tot slot zeggen de auteurs weinig over fysiologische en neurobiologische verklaringen voor het ontstaan en aanhouden van lichamelijk onverklaarde klachten. Jammer, want die kunnen vaak een goede en acceptabele kapstok vormen voor de uitleg aan de patiënt. Een voorbeeld hiervan is de vicieuze cirkel die ontstaat bij stress/spierspanning/hoofdpijn. Ons eindoordeel over dit boek luidt: een aanrader voor de meer specifiek geïnteresseerde arts. Voor de minder diep geïnteresseerden en voor de huisartsenopleiding lijkt de NHG-cursus meer op maat gesneden.

Siep Thomas en Anne Weiland