Hoe wordt onderzoek gefinancierd?

Het wetenschapsbeleid van het NHG richt zich ook op financiers. Hier een kort (en onvolledig) overzicht van hoe deze wereld in elkaar steekt.

Onderzoek is duur; een beetje project dat in een proefschrift uitmondt, kost al gauw vier ton. Er zijn in Nederland enkele grote financiers, die elk jaar vele miljoenen toedelen met voor de indieners vaak geringe kansen op succes. Vrijwel altijd worden ingediende voorstellen beoordeeld door referenten. NWO, de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek, kent verschillende deelgebieden, waaronder de Medische Wetenschappen. Dit deelgebied bestaat weer uit verschillende programma's, zoals over chronisch zieken, innovatief geneesmiddelenonderzoek, succesvol ouder worden, dyslexie, etc. De budgetten variëren van 1-4 miljoen per jaar. Meer informatie is te vinden op internet (www.nwo.nl/mw/programmas/). De tweede grote financier is Zorgonderzoek Nederland (ZON), een organisatie die vooral bedoeld is voor toegepast onderzoek (www.zon.nl). Ook hier zijn er tientallen grotere en kleinere programma's die door commissies worden aangestuurd: preventie, thuiszorgtechnologie, transmurale zorg, CVA-zorg, kwaliteit in de GGZ, etc. Een programma als Transmurale zorg heeft 5 miljoen te verdelen (voor het hele programma). ZON bemiddelt ook tussen bedenkers van vernieuwende zorg en onderzoekers die het effect daarvan willen nagaan. De overheid besteedt medisch onderzoek tegenwoordig vrijwel uitsluitend uit aan via NWO of ZON.

Vrijwel alle ‘grote ziekten’ hebben hun eigen fondsen: het Astmafonds, Hartstichting, KWF, Maag Lever Darmstichting, etc. Allemaal hebben ze mogelijkheden voor subsidie van onderzoek met een budget van enkele tot tientallen miljoenen per jaar. De concurrentie tussen onderzoekers is ook hier hevig. Zo ontving de Hartstichting in 2000 229 aanvragen, waarvan een kwart werd gehonoreerd. Ook het NHG blaast tegenwoordig een klein partijtje mee met het Fonds Alledaagse Ziekten, maar verdeelt voorlopig jaarlijks slechts 2 ton. Een mooi overzicht van fondsen is te vinden op internet (www.nwo.nl/mw/anderewebsites/subindex.html).

Buiten de grenzen heeft de Europese Unie een grote en goed gevulde buidel. Inmiddels loopt het vijfde programma (1998-2002) met een programma over ‘Quality of life’. Het eerdere op gezondheidszorg gerichte BIOMED-programma had 358 miljoen ecu te verdelen. De aandacht richtte zich vooral op frequente chronische aandoeningen (http://europa.eu.int/comm/research/biomed1.html).

En uiteraard financiert de farmaceutische industrie veel onderzoek, dat ook door universitaire groepen wordt uitgevoerd. Om hoeveel geld het gaat, is onduidelijk. In 1999 gaf het bedrijfsleven 146 miljoen aan de gehele universiteit voor het doen van onderzoek. Hoe het in Nederland met de onafhankelijkheid van geneeskundig onderzoek is gesteld, is niet helemaal duidelijk. In de VS is het wel een probleem. Recent publiceerden Lo et al. een onderzoek naar de belangenverstrengelingen van onderzoekers bij clinical trials. Slechts één op de tien topuniversiteiten had alles goed geregeld. 1