Hulp bij zelfgekozen levenseinde

Doelgroep Iedereen die te maken heeft met (hulp bij) een zelfgekozen levenseinde: patiënten met (beginnende) ongeneeslijke ziekten, ouderen met een als voltooid ervaren leven, familieleden, artsen en andere hulpverleners. Inhoud Op (hulp bij) een zelfgekozen levenseinde rust nog een groot taboe. Artsen krijgen er soms vragen over. Chabot en Braam geven in dit boek informatie over hoe een zelfgekozen levenseinde kan worden gerealiseerd. Ze beschrijven in detail het ‘stoppen met eten en drinken’ en ‘zelfeuthanasie’ met medicijnen met als doel het leven effectief te beëindigen. Daarbij gaan ze in op het dorstgevoel en de mondverzorging. Ook beschrijven ze opiaten, chloroquine, antidepressiva, barbituraten in de benodigde hoeveelheden en volgorde, en de noodzaak om hierbij een antibraakmiddel te gebruiken (om de grote hoeveelheden tabletten tegelijkertijd te kunnen innemen). Verder wijzen ze op de noodzaak om het gebruik van andere medicijnen eerst af te bouwen en zo mogelijk geheel te stoppen. De auteurs beogen daarmee eenzame en verminkende zelfdodingen te voorkomen. Ze geven informatie over mislukte zelfdodingen met onder meer plastic zak en koolmonoxide. Verder behandelen Chabot en Braam het juridisch kader met recente jurisprudentie om familie, vrienden, artsen en andere hulpverleners te helpen een zelfgekozen levenseinde te faciliteren zonder strafbare feiten te plegen. De auteurs nodigen de lezer herhaaldelijk uit te heroverwegen of op de weg naar het zelfgekozen levenseinde moet worden voortgegaan. Ze pleiten voor een zorgvuldig traject van voorbereiding, overleg en voor het betrekken van familie. Daarbij geven ze voorbeelden van artsen die patiënten met vragen om euthanasie of zelfdoding vervolgens toch aan hun lot overlieten, soms zelfs na toezegging van hulp. Oordeel Dit boek biedt ook artsen veel praktische informatie die niet eerder beschikbaar was, zoals precieze informatie over benodigde farmaca, de wijze van inname en over wat te doen bij een proces van versterving. Daardoor is nu meer informatie beschikbaar over mogelijke interventies bij het levenseinde. Naast euthanasie kunnen nu ook ‘versterving’ en ‘zelfeuthanasie’ als andersoortige alternatieven meer verantwoord en met minder kans op fouten worden toegepast. Uitweg biedt bouwstenen voor het omschrijven van goed hulpverlenerschap bij een zelfgekozen levenseinde, ook voor artsen die daar zelf geen voorstander van zijn of anderszins in een dilemma zitten tussen professionele normen en de wens om niet weg te kijken en de patiënt aan zijn lot over te laten. Het gaat dan om informatie verstrekken en ondersteunende medische handelingen bieden binnen de wettelijke kaders. Voor de lezers die het boek voor zichzelf of een familielid lezen, vragen de auteurs terecht herhaaldelijk zorgvuldig aandacht voor heroverweging van de weg naar de dood. Dit toegankelijke boek met vele casus en citaten biedt kennis om competenties, persoonlijke beschikbaarheid, anticiperend beleid en dossiervoering – zoals aangegeven in het recent vastgestelde NHG-Standpunt Palliatieve zorg – te ontwikkelen bij hulp aan mensen die een zelfgekozen levenseinde wensen. De volgende stap is een uitwerking in scholingsprogramma's. Richard Starmans