Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet!

In de hulpverlening is inzicht in de stand van je eigen vizier tegenover allerlei zaken van groot belang. De u ongetwijfeld bekende definitie van ‘een alcoholist’ maakt dat mooi duidelijk: ‘Een alcoholist is iemand die meer drinkt dan zijn dokter.’ Je eigen drankgebruik bepaalt in hoge mate wat je van de inname van anderen vindt. In onze SCEN-groep bespreken we van tijd tot tijd ieders eigen gevoelens over wat voor hem of haar ondraaglijk lijden is. Als je je daarvan niet bewust bent, heb je ook niet door hoe je eigen gevoelens je manier van kijken kunnen beïnvloeden en is het een stuk moeilijker om je in het lijden van de patiënt in te voelen. De chique dokter blijkt veel vaker met terminale patiënten over ‘ontluistering’ te spreken als reden voor ondraaglijkheid. Weer anderen brengen zonder het te beseffen vaker dan gemiddeld de groeiende afhankelijkheid als niet te verdragen factor ter sprake. Dat alles heeft meer met de dokter dan met de patiënt te maken. Tijdens mijn studie behandelden wij een onderzoek waarbij tien psychotherapeuten met dezelfde tien patiënten spraken. Ieder schreef over elk van de patiënten een kort rapport. De zo verkregen honderd rapporten werden geanonimiseerd aan analisten gegeven, die de tien rapporten over elk van de patiënten eruit probeerden te vissen. Maar de uitkomst was dat zij wél konden vaststellen welke tien rapporten door elk van de psychotherapeuten waren geschreven, maar niet welke rapporten bij welke patiënt hoorden. De ervaringen, de visie en de emotionele toestand van de therapeuten bleken belangrijker factoren te zijn dan de eigenschappen van de patiënten.

‘Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet’ blijkt niet alleen een kinderspelletje. Wát je ziet, wordt in hoge mate bepaald door je ervaringen en wat je daarmee hebt gedaan. Ook je actuele situatie speelt een grote rol. Wie goede nota neemt van hoe er op hem of haar wordt gereageerd, kan veel leren over de eigen vertekeningen. Daarom is deelname aan een intervisiegroep ook zo nuttig. Daar krijg je – bij voldoende veiligheid – gratis en voor niks de feedback die je nodig hebt om te weten wat je uitstraalt, hoe je overkomt én hoe je de wereld, je patiënten, waarneemt. En dat inzicht is nodig om anderen echt te begrijpen.

Hans van der Voort hvdvoort@knmg.nl