Integrale zorg voor kwetsbare patiënten

Anders dan de bibliografische gegevens doen vermoeden is dit een boek van zo’n 240 pagina’s over integrale zorg voor patiënten met complexe problemen, bestaande uit 12 bijdragen van Nederlandse en buitenlandse experts. In de integrale zorg staat niet het medische maar het biopsychosociale ziektemodel centraal waarin recht gedaan wordt aan case complexity en care complexity. Het boek begint met een aantal hoofdstukken waarin de epidemiologische, conceptuele, klinische, wetenschappelijke en zorgverleningsaspecten van de patiënt met complexe medische problemen aan bod komen. Dan volgen bijdragen over wat complexiteit in de dagelijkse zorgverlening betekent, hoe patiënten met complexe problemen kunnen worden geïdentificeerd en welke modellen van integrale zorg bestaan. Frailty, meestal vertaald als ‘kwetsbaarheid’, impliceert vrijwel altijd ook multimorbiditeit en beperkingen in de activiteiten van het dagelijks leven en is een goede indicator voor complexe problemen bij een patiënt. Voor de complexiteit van problemen, en daarmee ook de behoefte aan integrale zorg, zijn meetinstrumenten ontwikkeld (bijvoorbeeld INTERMED) die zorgverleners inzicht geven in de complexiteit en die de biologische, psychologische en sociale aspecten uiteenrafelen. Deze instrumenten kunnen helpen om een individueel integraal zorgplan op te stellen. Voorbeelden van de toepassing van INTERMED zijn in dit boek te vinden. Enkele bijdragen gaan over het samengaan van somatische en psychische aandoeningen – met name depressie. Hieruit doemt het beeld op dat, als psychische aandoeningen al herkend worden, gefragmenteerde zorg meestal geen goede resultaten oplevert. De modellen voor integrale zorg die in het boek aan bod komen zijn meestal afkomstig uit intramurale settings; van integrale eerstelijnszorg worden alleen enkele Amerikaanse voorbeelden besproken. Het succes van integrale zorg staat of valt met goede communicatie tussen zorgverlener en patiënt, maar zeker ook tussen zorgverleners onderling. Ook hieraan is dus een hoofdstuk gewijd. Algemeen wordt aangenomen dat patiënten met complexe problemen baat hebben bij integrale zorg; wetenschappelijk is het bewijs hiervoor echter nog niet geleverd. Deels is dit te wijten aan de matige kwaliteit van het tot nu toe uitgevoerde zorgonderzoek.

Het boek biedt een breed overzicht over de huidige inzichten in integrale zorg voor patiënten met complexe problemen. De nog ontbrekende evidence over de effectiviteit van integrale zorg breekt echter ook de auteurs op. Het zijn stuk voor stuk doordachte bijdragen, maar door het ontbreken van wetenschappelijk bewijs blijven het opinies van bevlogen experts. Daar is niets mis mee; de auteurs en gastredacteuren laten merken open te staan voor wetenschappelijke discussie, alleen al door de publicatie van deze bundel. Integrale zorg in de eerste lijn komt er in dit boek bekaaid af. Systematische gedachtenvorming en onderzoek hiernaar in de eerste lijn staat nog in de kinderschoenen, terwijl in Nederland de eerste lijn toch de bakermat van integrale zorg is (wie herinnert zich nog het home-team?). Hiervoor kan dit boek dan ook zeker een inspiratiebron zijn. Aanbevolen voor eenieder die zich interesseert voor de achtergronden van integrale zorg voor patiënten met complexe problemen. François Schellevis