PEARLS bieden de lezer bruikbare wetenschap voor de werkvloer, op basis van de Cochrane Database of Systematic Reviews. De coördinatie is in handen van Hans van der Wouden • Correspondentie: j.vanderwouden@vumc.nl.
Context Het behandelen van psychische klachten is sinds 2014 een taak van de huisarts en de poh-ggz. Angstklachten komen veel voor in de huisartsenpraktijk en hebben een grote impact op de kwaliteit van leven van de patiënt. In de module POH-GGZ krijgt de huisarts ruimte om e-health in te zetten bij de behandeling van psychische klachten. Er zijn internetbehandelprogramma’s met of zonder begeleiding van een behandelaar. De begeleiding kan face to face of online plaatsvinden. Deze programma’s zijn grotendeels gebaseerd op cognitieve gedragstherapie (CGT), een effectieve behandeling van angstklachten.
Klinische vraag Wat is de effectiviteit van internetprogramma’s gebaseerd op CGT met e-mailbegeleiding voor het verminderen van angstklachten bij patiënten met een angststoornis?
Conclusie auteurs De auteurs selecteerden 38 RCT-onderzoeken (3214 proefpersonen), waarin internet-CGT programma’s (ICGT) met e-mailbegeleiding vergeleken worden met respectievelijk een wachtlijst (geen behandeling), ICGT zonder begeleiding of CGT met face-to-facebegeleiding. De geïncludeerde onderzoeken bekeken het effect bij sociale fobie (11), paniekstoornis zonder en met agorafobie (8), gegeneraliseerde angststoornis (5) en PTSS (2). ICGT met e-mailbegeleiding lijkt een effectieve behandelmethode. Bij meer patiënten werd een klinisch relevante verbetering van de angstklachten gezien na behandeling vergeleken met patiënten die op een wachtlijst stonden. (RR 3,75, 95%-BI 2,51 tot 5,60), SMD (standardized mean difference) –0,75 (95%-BI –0,98 tot –0,52).Vergelijking van ICGT met en zonder e-mailbegeleiding (SMD 0,28, 95%-BI –2,21 tot 2,78) en van ICGT en CGT met face-to-facebegeleiding (SMD 0,17, 95%-BI –0,35 tot 0,69) toonde geen verschil.
Beperkingen De onderzoeken waarbij een wachtlijst wordt vergeleken met ICGT met e-mailbegeleiding waren van lage tot gemiddelde kwaliteit, de onderzoeken over ICGT met en zonder e-mailbegeleiding en CGT met face-to-facebegeleiding waren van zeer lage kwaliteit. Dit komt vooral omdat bij onderzoek naar het effect van psychologische interventies het niet goed mogelijk is om proefpersonen en behandelaars te blinderen. Voor het overige was de opzet van de onderzoeken goed. De heterogeniteit tussen de onderzoeken wat betreft behandelprotocollen en het type angststoornis beperkt de bewijskracht van de effectiviteit van ICGT.
COMMENTAAR
De NHG-Standaard Angst adviseert zelfhulp met begeleiding op afstand door de huisarts of poh-ggz voor patiënten met angstklachten met relatief gering lijden. ICGT met e-mailbegeleiding is een intensievere vorm dan de zelfhulp die in de standaard beschreven staat. Deze vorm van ICGT wordt momenteel met name in de Generalistische Basis GGZ aangeboden. Het vraagt expertise en tijd van de hulpverlener om deze intensieve begeleiding te kunnen bieden. In deze review wordt de meerwaarde van e-mailbegeleiding overigens niet aangetoond en daarom zou het positieve effect van ICGT verklaard kunnen worden door de inhoud van het internetprogramma. De resultaten van de review onderschrijven het advies van de NHG-Standaard Angst dat ICGT een effectieve behandeloptie is bij angstklachten.
Ondanks de sterke aanwijzingen voor de effectiviteit van ICGT en de financiële ruimte via de module POH-GGZ, wordt ICGT nog niet op grote schaal ingezet voor de behandeling van psychische klachten in de huisartsenpraktijk. In Nederland verwachten patiënten face-to-facebegeleiding en ze moeten vaak gemotiveerd worden om aan ICGT deel te nemen. Ook blijkt dat in de praktijk de meerderheid van de patiënten die start met ICGT het programma niet afrondt. Dit kan komen omdat de patiënt voldoende is opgeknapt, maar ook omdat het onvoldoende aansluit bij de verwachting van de patiënt. Het is belangrijk dat de huisarts en de poh-ggz goed bekend zijn met het programma en vertrouwen hebben in de werking van ICGT. Als het programma gecombineerd met face-to-facebegeleiding wordt aangeboden, lijkt de therapietrouw groter en beter te voorzien in de behoefte van de patiënt.
De minimale inzet van ICGT in de huisartsenpraktijk komt misschien ook omdat Nederland in vergelijking met veel andere landen over toegankelijke ggz-voorzieningen beschikt. ICGT is een aantrekkelijker alternatief als wacht- of reistijden voor hulpverlening langer zijn. E-mental health is breder dan ICGT. Er zijn korte modules en apps beschikbaar voor psychische klachten, zoals piekeren en slaapproblemen. Deze sluiten mogelijk beter aan bij de hulpverlening in de eerste lijn, waar met name klachtgericht en kort wordt behandeld. Dat neemt niet weg dat de resultaten van deze review motiveren om de haalbaarheid van verdere implementatie van ICGT in de huisartsenpraktijk te onderzoeken.
Literatuur
- 1.Olthuis J, Watt M, Bailey K, Hayden J, Stewart, S. Therapist-supported Internet cognitive behavioural therapy for anxiety disorders in adults. Cochrane Database Syst Rev 2016;3:CD011565.
Reacties
Er zijn nog geen reacties.
