Kwesties als de ‘vettaks’, uithuisplaatsing van een kind dat alleen rauw voedsel krijgt, het verbod op roken in de kleine horeca en de verplichte fietshelm roepen verhitte discussies op. In een recent rapport bespreekt het Centrum voor ethiek en gezondheid (CEG) de rechtvaardiging van leefstijlbeїnvloeding. Is die altijd acceptabel met het oog op gezondheidswinst of juist per definitie onacceptabel vanwege bemoeienis met de vrijheid van het individu?
De eerste opvatting blijkt te kort door de bocht. Leefstijlinterventies gaan altijd gepaard met financiёle en morele kosten (zoals vrijheidsbeperking van het individu) en hebben dus een rechtvaardiging nodig. Hetzelfde geldt voor de tweede opvatting, want die sluit leefstijlbeїnvloeding uit die nodig is om schade aan andere mensen te voorkomen. Voordeel van deze opvatting is de onderkenning dat een gezondere leefstijl niet op voorhand in ieders belang is. Mensen hebben vaak meer belangen en niet iedereen geeft daarbij aan dat een gezond leven prioriteit heeft.
Het CEG houdt de waarheid in het midden: leefstijlinterventies die leiden tot gezondheidswinst zijn onder voorwaarden acceptabel. Men onderscheidt daarbij rechtvaardigingsgronden: het te beїnvloeden gedrag moet schadelijk zijn voor derden (zoals bij meeroken), er moeten sterke externe factoren spelen die ongezond gedrag stimuleren (denk aan de obesogene samenleving) en de interventie mag de autonomie van het individu niet te zeer bedreigen. Daarbij gaan de gedachten vooral uit naar nudging: het veranderen van gedrag in een voorspelbare richting door stimulering van bepaalde keuzes, met behoud van een opt-out-mogelijkheid.
Een nudge kan het geven van een duwtje in de goede richting zijn of het verwijderen van drempels om een bepaalde stap te zetten. Nudging is eigenlijk heel gewoon omdat individueel gedrag altijd al gestuurd wordt. Denk aan de lift die makkelijker te vinden is dan de trap, of aan chocolade (in plaats van fruit) bij de kassa. Dat inzicht maakt van een interventie niet veel meer dan het met zachte hand bijsturen in een andere richting.
Tjerk Wiersma
Literatuur
- 1.Raad voor de Volksgezondheid en Zorg. Leefstijlbeїnvloeding: tussen betuttelen en verwaarlozen. Signalering Ethiek en Gezondheid 2014/1. Den Haag: Centrum voor Ethiek en Gezondheid, 2014. Ook te downloaden via www.ceg.nl.
Reacties
Er zijn nog geen reacties.
