Medicijnen om af te vallen

Achtergrond Overgewicht en obesitas nemen wereldwijd endemische vormen aan. Een relatief hoog-energetisch voedingspatroon en een zittend bestaan zijn de twee belangrijkste oorzaken van een te hoog lichaamsgewicht. De gezondheids-risico's zijn alom bekend. Omdat veranderingen in leefstijl – zeker op langere termijn – moeilijk vol te houden zijn, bestaat er een markt voor medicamenten die beogen het lichaamsgewicht blijvend te laten dalen. Doel In kaart brengen van het effect en de veiligheid van medicatie tegen obesitas in klinisch onderzoek met een duur van ten minste één jaar. Uitkomstmaat De primaire uitkomstmaat was daling van het lichaamsgewicht. In- en uitsluitingscriteria en zoekstrategie In beginsel zijn de medicamenten tegen overgewicht in twee categorieën in te delen: remmers van de vetabsorptie in de darmen met orlistat als representant en geneesmiddelen die de eetlust onderdrukken, het verzadigingsgevoel of de thermogenese verhogen door beïnvloeding van het centrale zenuwstelsel. Sibutramine is de meest gangbare stof waarvan de werkzaamheid bewezen is in dezen. Alleen dubbelblinde gerandomiseerde onderzoeken met een minimumduur van één jaar werden ingesloten. Uitgesloten van de review werden onder meer onderzoeken met een gebrekkige opzet of van korte duur dan wel met stoffen met onacceptabele bijwerkingen. Resultaten De zoekstrategie vond plaats volgens de gebruikelijke Cochrane-stan-daardmethode. Uiteindelijk werden zestien onderzoeken geïncludeerd: elf onderzoeken naar orlistat en vijf naar sibutramine. In de elf orlistat- en drie van de vijf sibutramineonderzoeken werd de beoogde daling van het lichaamsgewicht gecontroleerd gedurende een jaar. Bij vier orlistatonderzoeken liep die periode door tot twee jaar ter controle op de handhaving van het behaalde lichaamsgewicht. De twee overgebleven sibutramineonderzoeken waren gewichtshandhavingsonderzoeken met een follow-up van twaalf en achttien maanden. De 11 orlistatonderzoeken omvatten 6021 deelnemers (71% vrouwen) met een gemiddelde Quetelet-index van 35,7 kg/m ², een lichaamsgewicht van 100 kg en leeftijd van 49 jaar. Alle onderzoeken lieten een daling van het lichaamsgewicht zien van gemiddeld 2,7 kg (2,9%) met handhaving gedurende 2 jaar. De al vermelde 3 sibutramineonderzoeken omvatten 929 deelnemers (80% vrouwen) met een gemiddelde Quetelet-index van 33,4 kg/m ², een lichaamsgewicht van 96 kg en leeftijd van 47 jaar. De overgebleven 2 sibutramineonderzoeken omvatten 627 deelnemers (80% vrouwen) met een gemiddelde Quetelet-index van 37,0 kg/m ², een lichaamsgewicht van 103 kg en leeftijd van 49 jaar. Alle onderzoeken lieten een daling van het lichaamsgewicht zien van gemiddeld 4,3 kg (4,6%) met een handhaving gedurende de uitloopperiode. Naast gewichtsdaling en enige verbetering van de lipidespectra lieten de deelnemers aan het orlistatonderzoek in 16-40% van de gevallen gastro-intestinale bijwerkingen (vetdiarree) zien. Bij alle sibutraminedeelnemers werd een oplopen van de systolische en diastolische bloeddruk gezien van respectievelijk 1,9 en 1-4 mmHg en een hogere polsslag van 6 per minuut ten opzichte van de placebogroep. Overigens vermeldde één onderzoek de bloeddrukhoogte niet aan het einde van het onderzoek. Alle onderzoeken kampten met een relatief hoog uitvalspercentage: orlistat 33% en sibutramine 43%. Conclusie Beide geneesmiddelen hebben een matig effect op de daling en handhaving van het lichaamsgewicht: orlistat 2,9% en sibutramine 4,6%. Gas-tro-intestinale klachten (orlistat) en de bloeddrukverhoging (sibutramine) als bijwerkingen beperken het klinisch belang in hoge mate.