Mislukte missie ouderen?

In dit derde en laatste jaar van de huisartsopleiding ligt de focus op chronische zorg. Hieronder vallen ook de kwetsbare ouderen. Een doelgroep waarbij een functionele aanpak voorop staat en het een uitdaging is écht iets toe te voegen aan de kwaliteit van leven van mensen. Helaas blijkt dit in de praktijk nogal ingewikkeld.

Bij de zorg voor kwetsbare ouderen is volgens de huidige inzichten een proactieve benadering noodzakelijk. Daarom selecteerde ik in overleg met mijn opleider een aantal patiënten voor wie de zorg in zijn ogen geoptimaliseerd kon worden. Vervolgens ging ik op pad, bepakt met de sociale kaart van thuiszorgorganisaties, ergotherapeuten en dagbestedingslocaties, en de SAMPC* repeterend in mijn achterhoofd. Er stonden drie adressen op mijn lijstje.

De eerste patiënt van dit lijstje was een aan huis gekluisterde, licht vergeetachtige bejaarde man. Hij schrok zo van mijn onverwachte visite dat ik het eerste halfuur bezig was uit te leggen dat het klopte dat hij niet zelf de dokter had gebeld, maar dat ik spontaan langskwam. Toen hij eenmaal was bedaard, mislukte mijn speurtocht naar verbeteringspunten echter alsnog. Omdat meneer zich vereerd leek te voelen met ‘zomaar een bezoekje van de dokter’ gaf hij enkel medisch-wenselijke antwoorden. Mijn zoektocht naar nog onbekende problemen bij deze patiënt werd niet beloond: ik kon gewoonweg niet doordringen tot ‘het kwetsbare’ van deze oudere.

Op het volgende adres trof ik een bejaard echtpaar van 79 en 83 jaar oud. Zij waren gelukkig minder overrompeld door mijn onverwachte bezoek. De cardiaal belaste man kampte met chronische hoofdpijn waarvoor nooit een oorzaak was gevonden, zijn vrouw had ernstig COPD. Beiden hadden flinke mobiliteitsproblemen. ‘Beet!’ dacht ik. Totdat de ware hulpvraag naar boven kwam. Toen meneer op het toilet was, vertrouwde mevrouw me toe dat ze compleet gek werd van het geklaag van haar man. Ze vond het leven zo níets meer aan. Terwijl ik een luisterend oor bood, schoot het door mijn hoofd: hoe moet ik hierin in hemelsnaam iets betekenen? Een scheiding opperen? Relatietherapie suggereren voor deze 80-plussers? Lukt het me eindelijk kwetsbaarheid bij een oudere in kaart te brengen, ligt de hulpvraag buiten mijn bereik en heb ik zonder enige interventie moeten afdruipen.

Alle hoop had ik nu gevestigd op het laatste adres van mijn lijstje: een man met een langzaam progressieve terminale longkanker, amper mobiel, met een drukbezette schoonzoon als enige mantelzorger. Ik bood aan rond de tafel te gaan zitten om te bespreken wat er aan zorg geoptimaliseerd kon worden. Misschien dagopvang? Of aanpassingen in zijn woning gezien zijn beperkte mobiliteit? Mogelijkheden genoeg. Aanvankelijk zag meneer weinig heil in allerlei veranderingen in zijn beperkte maar overzichtelijke wereldje. Naarmate het gesprek vorderde, leek hij echter meer en meer dagelijkse problemen bij zichzelf te constateren en open te staan voor verandering. Uiteindelijk had hij plotseling helder wat hij wenste: ‘Ik zou wel naar een verzorgingshuis willen.’ De moed zonk mij weer in de schoenen. Laat dat nu nét hetgeen zijn waar hij onmogelijk een ZZP-indicatie voor zou kunnen krijgen…

Hoewel ik deze dag weinig heb kunnen toevoegen aan het welzijn van de ouderen die ik bezocht, was het voor mij een zeer leerzame dag. De ambitie hebben om de zorg voor ouderen te verbeteren is nog niet zo makkelijk. Ik vind het lastig hoe ver ik moet gaan in mijn proactieve houding. Moet ik bij tevreden ogende mensen die mogelijk niet goed op de hoogte zijn van wat er allemaal te optimaliseren valt, toch allerlei verbeteringen opperen? Ik wil allesbehalve hun veilige omgeving overhoop gooien. Bovendien bestaat het risico dat ouderen op ideeën worden gebracht die niet te verwezenlijken zijn.

Ik heb geleerd dat zorg voor ouderen maatwerk is. Voor sommigen kan een kleine aanpassing veel betekenen, soms juist ook voor het behoud van zelfstandigheid. Anderen zitten er wellicht minder om te springen hun laatste kostbare jaren te vullen met talloze bezoekjes van zorgverleners. Mijns inziens moet initiatief vanuit ons blijven komen, maar ik hoop niet te vergeten dat mijn ambitie en proactiviteit soms ook best even een standje lager gezet mogen worden.