Dit eerste handboek dat integraal aandacht besteedt aan de palliatieve zorg in Nederland richt zich op hulpverleners die in de praktijk met palliatieve zorg te maken hebben: huisartsen, verpleeghuisartsen, medisch-specialisten en hen die daarvoor in opleiding zijn, maar ook op andere hulpverleners, zoals verpleegkundigen, paramedici en pastores. In 11 hoofdstukken belichten 31 auteurs vele aspecten van palliatieve zorg. Na een cultuurhistorische inleiding volgt een uitgebreide bespreking van het eigene van palliatieve zorg. Daarna passeren verschillende stervensscenario's de revue en volgt een hoofdstuk over het bestrijden van de meest voorkomende symptomen in deze fase. Aan psychologische problematiek, existentiële en geloofsvragen en de betekenis van rituelen wordt aandacht besteed. Verder komen aan bod: beslissingen rond het levenseinde, de organisatie van de palliatieve zorg en schriftelijke wilsverklaringen en juridische aspecten van een overlijden. Als slot is er een hoofdstuk over de mogelijkheden en moeilijkheden van wetenschappelijk onderzoek naar de palliatieve fase. Dat dit boek de huidige stand van zaken in de palliatieve zorg vanuit zo veel gezichtspunten belicht, maakt het als geheel interessant voor belangstellenden in de palliatieve zorg. Tegelijkertijd maakt juist deze diversiteit het onmogelijk de praktische waarde van dit handboek in één zin weer te geven. Sommige hoofdstukken zijn beschrijvend en informatief, zoals die over organisatie van de palliatieve zorg en wetenschappelijk onderzoek. Andere geven verdieping en stof tot nadenken, zoals de hoofdstukken over het eigene van de palliatieve zorg en existentiële en geloofsproblemen. Prikkelend is het inleidende hoofdstuk over angst voor de dood, waarbij kritische kanttekeningen bij het DSM-systeem gezet worden. Van direct belang voor de dagelijkse praktijk vind ik het hoofdstuk over keuzes aan het sterfbed, waarin het denken in stervensscenario's wordt toegelicht. De beide hoofdstukken over schriftelijke wilsverklaringen en juridische aspecten van een overlijden zijn zeer instructief en volledig en bovendien erg mooi en helder geformuleerd. Het uitgebreide hoofdstuk over klachten en symptomen in de palliatieve zorg is uiteraard zeer praktisch gericht. Op de paragrafen over neurologische klachten en seksuele problemen na, komt dit hoofdstuk op veel punten overeen met de Richtlijnen Palliatieve Zorg van het IKMN, waarbij de laatste mij overzichtelijker en toegankelijker lijken bij gebruik in de praktijk. Bij alle volledigheid miste ik bij de paragraaf over pijnstilling methadon en het onlangs in ons land geïntroduceerde oxycodon. De tabel met pijnstillers bij neuropathische pijn bevat medicamenten die niet in de tekst besproken worden, zoals venlafaxine en ketamine, zodat hun plaats onduidelijk blijft. Bij continue parenterale toediening van pijnstillers ligt de nadruk wel wat veel op de intraveneuze vorm, terwijl (verpleeg)huisartsen juist gebaat zijn bij facilitatie van het gebruik van continue subcutane toediening. Het handboek is boeiend, maar is ook dermate breed opgezet dat de praktische waarde per hoofdstuk varieert.
Reacties
Er zijn nog geen reacties.
