Placebo-effect van prikken en pillen

Placebo-effecten dragen bij aan het resultaat van iedere behandeling. Dat geldt vooral bij moeilijk te objectiveren klachten, zoals pijn. Vaak denkt men dat deze effecten sterker zijn bij het gebruik van apparatuur dan bij pillen, maar dat is nooit bewezen. Reden genoeg om het eens uit te zoeken. Een groep onderzoekers maakte gebruik van gegevens uit twee (geneste) gerandomiseerde onderzoeken onder 270 volwassenen met RSI-klachten. Het ene onderzoek vergeleek amitriptyline met neppillen, het andere acupunctuur met nepacupunctuur. Bij inclusie lootten de patiënten, die gedurende het hele onderzoek geblindeerd waren voor de behandeling, tussen deze twee onderzoeksgroepen. Vervolgens kregen alle patiënten gedurende een inloopperiode van twee weken de bij hun groep behorende placebobehandeling. Daarna randomiseerden de onderzoekers in beide groepen tussen wel of geen placebo. In de acupunctuurgroep werden de patiënten twee keer per week gedurende zes weken behandeld, in de andere groep kregen de patiënten gedurende acht weken dagelijks een pil. Na de inloopperiode van twee weken vergeleken ze de beide groepen en vergeleken daaropvolgend de patiënten die bij randomisatie op placebo bleven staan met elkaar. Primaire uitkomst was pijn (door de patiënt aangegeven op een 10-puntsschaal), secundaire uitkomsten waren armfunctie en knijpkracht. Twee weken na inclusie hadden de patiënten in de pillengroep een statistisch significant betere armfunctie dan de patiënten in de acupunctuurgroep. Ook hun pijn was verminderd, maar zonder een verschil tussen beide groepen. Echter, in de weken daarna rapporteerden patiënten in de acupunctuurgroep minder pijn dan die in de pillengroep: de gemiddelde wekelijkse afname van de pijn bedroeg in de acupunctuurgroep 0,33 (95%-BI 0,26-0,40) en in de pillengroep 0,15 (95%-BI 0,09-0,21) punten, een klein, maar statistisch significant verschil. Op de secundaire uitkomsten vonden de onderzoekers geen verschil meer tussen beide groepen. De functionele verbetering van de pillenslikkers in de eerste twee weken schrijven de onderzoekers toe aan een verbeterde slaap: slaperigheid was door hen immers genoemd als potentiële bijwerking van de pillen, zoals ook andere bijwerkingen van amitriptyline veelvuldig door de placeboslikkers gemeld werden. Voor het feit dat pas vanaf twee weken een verschil in pijn werd waargenomen, geven ze geen verklaring. Enkele acupuncturisten die reageerden op dit onderzoek hebben overigens wel een verklaring: de nepacupunctuur zou volgens hen wel degelijk een zwakke vorm van acupunctuur zijn geweest, waarvan het geaccumuleerde effect pas na enkele weken waarneembaar zou zijn. Kortom, een prikkelend onderzoek, waarvan de uitkomst niet iedereen kon behagen. (WO)