Probiotica bij irritable bowel syndrome

Vraagstelling Patiënten hebben op het spreekuur regelmatig vragen over het gebruik van probiotica. Vooral patiënten met irritable bowel syndrome (IBS) komen nogal eens met de vraag of producten die probiotica bevatten tegen deze kwaal helpen. De vaak indringende wijze waarop voor deze producten reclame wordt gemaakt, helpt hier zeker aan mee. Berger geeft in haar overzichtsartikel een negatief advies.1 Wij zochten naar recente literatuur omtrent dit probleem. Dit leidde tot de volgende onderzoeksvraag: ‘Geven probiotica klachtenreductie bij patiënten met IBS?’ Zoekstructuur We doorzochten PubMed op artikelen met de MeSH-terms ‘Irritable Bowel Syndrome’ en ‘Probiotics’. Resultaat Onze zoekstrategie leverde 148 resultaten op, waarvan 76 reviews. We verkleinden deze selectie door de zoekvraag te beperken tot systematische reviews, meta-analyses en recente RCT’s. Om de onderzoeksvraag te beantwoorden selecteerden we drie artikelen: een systematische review, een systematische review/meta-analyse en een meta-analyse. Doorzoeken van de Cochrane Library leverde geen aanvullingen op. Bespreking In de systematische review/meta-analyse van Hoveyda et al. werden 14 RCT’s bekeken.2 De gecombineerde data van de onderzoeken suggereren een kleine verbetering van symptomen bij IBS na enkele weken behandeling met probiotica. Bij analyse van de individuele symptomen (buikpijn, flatulentie, bloating, angst, kwaliteit van leven) was het niet mogelijk een eenduidige conclusie te trekken. In de meta-analyse van McFarland et al. werden 20 RCT’s bekeken.3 Bij gecombineerde data vonden de onderzoekers een significante verbetering van symptomen bij IBS bij gebruik van probiotica, vergeleken met placebo (pooled RR 0,77, 95%-BI 0,62-0,94). Ook zouden probiotica zorgen voor minder buikpijn dan placebo (pooled RR 0,78, 95%-BI, 0,69-0,88). In de systematische review van Brenner et al. ging het om 16 geïncludeerde RCT’s.4 De onderzoekers voerden in deze review per gebruikt probioticum een analyse uit. Slechts 1 probioticum (L. infantis 35624) toonde herhaaldelijk significante verbetering van IBS-symptomen in 2 methodologisch goed opgezette onderzoeken. In de eerste RCT was het aantal geïncludeerde patiënten echter klein (54) en in de tweede RCT werden alleen vrouwen geïncludeerd en was het onderzoek van korte duur. De geïncludeerde RCT’s in deze drie onderzoeken waren heterogeen. Er werden verschillende probiotica gebruikt in verschillende doseringen, de duur van de behandeling varieerde sterk, er werden verschillende diagnostische criteria en uitkomstmaten gehanteerd, en leeftijd en geslacht verschilden. Ook methodologisch waren de onderzoeken vaak van slechte kwaliteit. In slechts een klein aantal van de RCT’s is een echte ITT-analyse gedaan. Het is hierdoor onmogelijk een conclusie te trekken. In de geïncludeerde onderzoeken werd tevens slecht gerapporteerd over bijwerkingen en mate waarin de probiotica verdragen werden. Conclusie Probiotica lijken mogelijk enige klachtenreductie te geven bij IBS. Er is echter meer en methodologisch beter onderzoek nodig om dit te bevestigen dan wel te ontkennen. Verder onderzoek moet zich ook richten op type probioticum, dosering en eventuele bijwerkingen. Wij onderschrijven derhalve de conclusie uit het overzichtsartikel van Berger.1 Betekenis voor de huisartsenpraktijk Gezien het feit dat IBS in de huisartsenpraktijk veel voorkomt (prevalentie varieert van 6 tot 20) en er weinig bewijs is voor huidige therapieën, is onderzoek naar nieuwe behandelingsmogelijkheden belangrijk en interessant.5 Helaas zijn de meeste bestaande onderzoeken van slechte kwaliteit. Ook zijn de meeste onderzoeken verricht in de tweede lijn, waarbij het de vraag is of de resultaten ook voor patiënten in de eerste lijn gelden. Hoewel er een positief effect lijkt te zijn, is er vooralsnog onvoldoende bewijs om patiënten met IBS met probiotica te gaan behandelen. Er is onvoldoende bekend over mogelijke bijwerkingen en hoe het middel verdragen wordt. Ook is er onduidelijkheid over het type probioticum dat effect zou hebben en wat de juiste dosering zou zijn. Er is dus meer onderzoek nodig, ook in de eerste lijn.