Trends in de eerstelijns ouderenzorg

Stichting FWG is een onafhankelijke organisatie die jaarlijks trendonderzoek doet naar ontwikkelingen in de zorg en de effecten daarvan op zorgorganisaties en -functies. Dit trendonderzoek betreft een 6 maanden durend kwalitatief onderzoek op basis van vakbladen, rapporten, interviews met experts, congressen, symposia, webinars, podcasts, social media, radio- en televisieprogramma’s. De onderzoekers stellen door middel van labeling en groepering een framework op en leggen dit vervolgens voor aan een panel om de trends te vertalen naar effecten op het werk in de zorg.

Uit het rapport blijkt dat door de dubbele vergrijzing de huidige gepersonaliseerde zorg op termijn mogelijk niet meer haalbaar is. Het wordt zelfs al een uitdaging om ouderen van minimale zorg en een minimale kwaliteit van leven te voorzien. Dit punt hangt samen met de groeiende zorgvraag van de langer thuiswonende, en daarmee steeds complexere zorg vragende oudere, maar ook met de krapte op de arbeidsmarkt waardoor er te weinig handen aan het bed zijn. Daardoor zullen die handen onder andere moeten komen van mantelzorgers. Door de hogere complexiteit van zorg hebben zij meer vaardigheden nodig, zoals injecties geven en steunkousen aantrekken. Aanbod van scholing aan mantelzorgers is dan ook noodzakelijk. 

Twee derde van de samenleving vindt de zorg voor hun ouders echter een taak van de overheid en voelt zich niet geroepen deze rol te vervullen. De auteurs van het rapport geven daarom als optie om mantelzorg wettelijk te verplichten. Een andere mogelijkheid is dat de toekomstige mantelzorger een betaalde functie wordt, vervuld door bijvoorbeeld een (para)medisch student. 
Het tekort aan personeel kan ook worden aangevuld door zij-instromers. Om hen rap aan het bed te krijgen, kunnen zij worden opgeleid via gerichte modules. Dat is weliswaar een snelle procedure, maar betekent ook dat deze collega’s geen standaard competentieprofielen hebben.

Hoe langer ouderen thuis blijven wonen, hoe meer (complexe) zorgvragen er op het bordje van de huisarts komen. Ondersteuning hierbij zou kunnen komen van wijkteams of een VVT-FACT (Flexible Assertive Community Treatment)-team. Daarin zitten naast de huisarts onder andere een specialist ouderengeneeskunde en bijvoorbeeld mensen met nieuwe functies als een ‘zorgarrangeur’, die alle benodigde zorg voor een oudere logistiek regelt. 

Daarnaast komen in verpleeghuizen die leger worden doordat ouderen langer thuis blijven wonen bedden vrij waarmee een tijdelijke zorgplek kan worden geboden. De onderzoekers denken daarbij niet alleen aan een eerstelijnsverblijf-bed bij intercurrente ziekte, maar ook aan tijdelijke ontlasting van de in de toekomst nog zwaarder bevraagde mantelzorger. 

Ondanks de grote uitdagingen voor de VVT geven de analyses geen eenzijdig somber beeld. De zorg is volop in beweging, op zoek naar nieuwe woon-, zorg- en organisatievormen. Vanwege de brede maatschappelijke impact pleiten onderzoekers voor een overstijgend, gezamenlijk debat over de toekomst van de ouderenzorg en de consequenties van keuzes. Met de huisarts.