Vaginale jeuk

Vaginale jeuk is een veelvoorkomend en vaak ook terugkerend probleem. In een gemiddelde huisartsenpraktijk zijn er per jaar 60 vrouwen met vaginale klachten, in 50 tot 80% van de gevallen gaat het om jeuk of irritatie. Het is een vervelende klacht waar patiënten zich vaak voor generen. Voor de huisarts zijn vooral langdurige en terugkerende klachten een probleem. Wanneer moet de huisarts lichamelijk of aanvullend onderzoek verrichten en welke aandoeningen mogen niet aan de differentiaaldiagnose ontbreken?

De meest voorkomende oorzaken van vaginale jeuk zijn: candidiasis, huidirritatie, dermatitis/eczeem, lichen sclerosis en psoriasis. Warmte, feces, urine, stress en wrijving verergeren de klacht.

Meer dan 75% van alle vrouwen boven de 25 jaar heeft weleens een episode van vulvovaginale candidiasis meegemaakt. Minder dan 5% heeft terugkerende infecties (meer dan 4 per jaar). Meestal is Candida albicans de verwekker, maar ook andere (relatief therapieresistente) Candida-soorten kunnen jeuk veroorzaken.

Bij klachten over jeuk en irritatie denken huisartsen al snel aan een Candida-infectie; ze schrijven dan veelal een lokaal medicament voor maar deze medicatie kan ook irritatie veroorzaken en daarmee de vaginale jeuk verergeren.

Eczeem kan contactallergisch, irritatief, atopisch of seborroïsch zijn. Bij jonge meisjes zien we voornamelijk contacteczeem (irritatie); de vulvovaginale huid is nog dun en dus veel gevoeliger voor irritatie door feces of reinigingsproducten. Ook ligt de anus dichter bij de vaginale ingang dan bij een volwassen vrouw. De vaginale pH is nog hoog, dit creëert een ideaal klimaat voor overmatige groei van bacteriën. Vooral in de periode dat meisjes voor hun eigen hygiëne verantwoordelijk raken is dit meestal de oorzaak van jeuk.

Iedere levensfase heeft specifieke oorzaken van vaginale jeuk. Bij prepuberale meisjes zien we vaker vulvovaginitis die wordt veroorzaakt door bacteriën (verkeerde hygiënische verzorging); dan is er vaak sprake van een streptokokkeninfectie. Vulvovaginale candidiasis is afhankelijk van oestrogeen en komt dus alleen in de vruchtbare leeftijd voor. Beide aandoeningen kleuren het vulvovaginale gebied dieprood. Bij postmenopauzale vrouwen is er meer kans op irritatie door urine-incontinentie en atrofische vulvovaginitis.

Lichen sclerosis veroorzaakt jeuk, pijn en dyspareunie en bij kinderen vaak dysurie en obstipatie. Hierbij zien we duidelijke witte plaques met een atrofische gerimpelde huid. Ook komen telangectasieën, purpura, hyperpigmentatie, erosies, fissuren en oedeem voor. Bij een lang bestaande aandoening kan de normale anatomie veranderen: de labia kunnen krimpen waardoor geslachtsgemeenschap erg pijnlijk wordt. Huidbiopsie kan deze aandoening bevestigen. Lichen sclerosis geeft verder een groter risico op maligne ontaarding.

Psoriasis veroorzaakt ook vaginale jeuk, al is de jeuk minder erg dan bij eczeem. In het vulvovaginale gebied komt de klassieke schilfering van psoriasis echter minder vaak voor. Deze patiënten hebben wel vaak elders huidafwijkingen.

Benoem eerst dat jeuk een veelvoorkomende klacht is. Vraag verder naar de relatie met de menstruatie en seksualiteit. Hoe en hoe vaak maakt de patiënte het gebied schoon? Wat heeft zij zelf al geprobeerd? Merk op dat lokale medicamenten kunnen irriteren en de klachten kunnen verergeren. Wat voor soort ondergoed en inlegkruisjes draagt de patiënte? Wat denkt ze zelf wat er aan de hand is? Inspecteer de vagina bij terugkerende of langdurige klachten en bij een anamnese die niet volledig bij een Candida-infectie past. Let op krabeffecten, wondjes, huidverdikking en aspect van de fluor. Neem bij hardnekkige klachten en diagnostische onzekerheid een kweek en/of biopsie af.

Behandel candidiasis met lokale of orale antimycotica; dit komt dus niet voor bij prepuberale meisjes. Behandel atrofische vaginitis met lokale oestrogeenpreparaten of met vaginale lubricanten. Behandel eczeem, psoriasis en lichen sclerosis met lokale steroïden; een bacteriële infectie met antibiotica (na kweek). Behandel een streptokokkeninfectie met amoxicilline.

Mocht de ingezette behandeling niet aanslaan, bedenk dan of de aanvankelijke diagnose juist was en of de patiënte zich goed aan de behandeling houdt. Denk ook aan minder vaak voorkomende oorzaken van vaginale jeuk als Trichomonas, schaamluis, herpes, chlamydia, gonorroe, oxyuren, auto-immuunaandoeningen en maligniteiten.

Leg uit dat een goede hygiëne altijd belangrijk is om vaginale jeuk te voorkomen of te laten verdwijnen. Het wassen moet met milde producten of alleen met water gebeuren en in een normale frequentie. Strakke kleding, inlegkruisjes, tampons, glijmiddelen, anti-schimmelcrèmes en ook sperma kunnen irritatie veroorzaken.