Vandalen van de meent

Wat is er nog erger dan een peer review? Geen peer review, natuurlijk. Stel u voor dat u vier jaar van uw leven heeft gegeven aan een prachtonderzoek, dat u bloed, zweet en tranen hebt vergoten om het op papier te krijgen, en dan stuurt u het op en krijgt u binnen een dag een mailtje van de hoofdredacteur dat het manuscript geaccepteerd is.

Het zal duidelijk zijn dat u hier een probleem hebt. Hoe goed u ook bent, het is toch wel erg onwaarschijnlijk dat uw artikel zo briljant is dat het direct voor publicatie geschikt is.

Aan de andere kant, u kent ook de terreur van de peer review, en een stuk zo ‘gratis’ gepubliceerd krijgen, heeft zeker zijn aantrekkelijke kanten. Geen revisie, geen geruzie over de noodzaak van aanvullende experimenten of toetsen, gewoon meteen door naar het volgende artikel dat ligt te wachten.

Aan de derde kant is het ook wel heel beledigend: kennelijk heeft niemand de moeite genomen zich in uw onderzoek te verdiepen en uw argumenten te volgen en te wegen. En wat als het wordt gepubliceerd en er blijkt toch nog een evident foutje in te zitten? Wat moet u dan tegen de collega’s zeggen? Of het wordt in twijfel getrokken door een wetenschapsjournalist – kunt u dan nog zeggen dat het wetenschap is en dat het in een peer reviewed tijdschrift staat?

Een nieuwe plaag die de wetenschappelijke samenleving bedreigt is de ‘predatory journal’.1 In ruil voor een flinke som geld is dat soort bladen bereid alles van iedereen ongezien te publiceren – enige faam hebben inmiddels Margaret Simpson, Kim Jong Fun en Edna Krabappel met hun artikel ‘“Fuzzy”, homogeneous configurations’, verschenen in zowel de Journal of Computational Intelligence and Electronic Systems als in de Aperito Journal of Nanoscience Technology (‘ABSTRACT: The Ethernet must work. In this paper, we confirm the improvement of e-commerce. WEKAU, our new methodology for forward-error correction, is the solution to all of these challenges’), maar er zijn nog ergere voorbeelden.2 Hebt u zelf uw artikel niet per ongeluk aan zo’n rooftijdschrift aangeboden? Wat moeten de collega’s wel denken? Maar hoe onderscheid je als eenvoudig onderzoeker nog een eerbiedwaardig tijdschrift van een rooftijdschrift?

Beverly Bishop, een Britse onderzoekster en blogger (altijd een vervaarlijke combinatie) heeft enige maanden geleden eens gekeken naar de lotgevallen van publicaties in Research in Developmental Disabilities en Research in Autism Spectrum Disorders, twee in PubMed geïndexeerde bladen met impactfactoren van 2,735 en 2,378.3 Met name de hoofdredacteur van beide bladen, John Matson, bleek in 30 jaar meer dan 800 artikelen te hebben gepubliceerd en een h-index van 59 te hebben opgebouwd. Hij publiceerde dan ook meestal in zijn eigen bladen, en citeerde zichzelf ruimhartig: in een review van vorig jaar verwezen 36 van de 64 referenties naar eigen werk.

Daarnaast bleek Matson graag te publiceren in Developmental Neurorehabilitation (Informa Healthcare, impactfactor 1,475). Ook dat is begrijpelijk, zo ontdekte Bishop: de mediane acceptatietijd voor de 32 artikelen die Matson tussen 2010 en 2014 inleverde, was 1 dag. Ook een drietal collega’s van Matson viel dat geluk geregeld te beurt: van de 73 artikelen die zij inleverden, werden 17 dezelfde dag, 13 binnen een dag en 13 binnen twee dagen geaccepteerd. Een journalist van The Guardian die de onderzoekers hierop aansprak, kreeg te horen dat deze snelle afhandeling ‘staand beleid’ van de tijdschriften was.4

Zowel Elsevier als Informa zijn lid van de COPE, de Committee on Publication Ethics, die heldere richtlijnen heeft over peer review. Elsevier heeft inmiddels Matson van zijn functie ontheven en naar eigen zeggen de teugels strakker aangehaald bij de tijdschriften.

De eerlijke, hardwerkende wetenschapper zit, zoals gewoonlijk, met de gebakken peren. Het toch al wankele systeem is, op weer een nieuwe manier, ondermijnd: nep-peer review. Zo komt er weer een nieuwe taak bij voor de onderzoeker tegen de tijd dat er gepubliceerd kan worden: controleren hoeveel dagen er voor peer review in het uitverkoren tijdschrift wordt genomen.

En ondertussen heeft u nog steeds dat prachtonderzoek dat binnen een dag geaccepteerd was. Intrekken en elders aanbieden? Hopen dat er toch iemand naar gekeken heeft? Of hopen dat niemand het merkt?5