Prikaccidenten zijn een risico voor gezondheidsmedewerkers. Deze Cochrane-review vatte het effect samen van voorzorgsmaatregelen – intraveneuze en injectiesystemen en naaldencontainers – op het voorkomen van prikaccidenten. Zij selecteerden acht gerandomiseerde onderzoeken (2633 deelnemers) en vijf voor-na-onderzoeken (22.000 deelnemers). In de controlegroepen was de kans op een prikaccident 1 tot 5 per 1000 persoonsjaren. Op twee na vonden de onderzoeken plaats in ontwikkelde landen.
Voor de huisartsenpraktijk zijn vooral de injectiesystemen van belang. Hierover waren drie onderzoeken beschikbaar, die geen effect lieten zien op prikaccidenten van verschillende veiligheidsnaalden en naaldencontainers. Het bewijs was laag gezien de matige kwaliteit van de onderzoeken. Voor de intraveneuze systemen was ook het bewijs laag en was er geen effect. De auteurs suggereren dat goede, vergelijkende onderzoeken over de kosteneffectiviteit van deze maatregelen nodig zijn, en dan vooral in (ontwikkelings)landen waar via bloedcontact overgedragen infecties veel meer voorkomen dan in Nederland. Intussen is de veiligheidsnaald voor griepvaccinatie al ingevoerd op basis van Europese en arbo-regelgeving. Er lijkt echter geen onderbouwing te zijn om de veiligheidsnaald nog verder in te voeren in de huisartsenpraktijk.
Literatuur
- Reddy VK, et al. Devices for preventing percutaneous exposure injuries caused by needles in healthcare personnel. Cochrane Database Syst Rev 2017;11:CD009740
Reacties (4)
Dank aan collega Suichies voor zijn reactie. Doelmatig werken stelt voorwaarden aan het invoeren van nieuwe verplichte interventies in de dagelijkse praktijk. Ten eerste moet er daadwerkelijk een probleem zijn. Ten tweede moet de interventie bewezen effectief zijn, of, bij gebrek aan bewijs (iets anders dan bewezen niet effectief), moet de effectiviteit op basis van klinisch redeneren aannemelijk zijn.
Bij de veiligheidsnaald wordt in de Nederlandse huisartspraktijk niet aan deze voorwaarden voldaan. De incidentie van overdracht van HIV of hepatitis B of C door een prikaccident tussen hulpverlener en patiënt in de huisartspraktijk kon ik niet achterhalen maar zeker is dat dit zeer zeldzaam is. Suichies onderstreept verder dat het gevaar door een prikaccident met de griepprik door het vaccin zelf, erg klein is. Kortom, in de Nederlandse huisartspraktijk lijkt het probleem niet urgent.
Wat betreft het bewijs: we zijn het eens dat er onvoldoende bewijs is voor de veiligheidsnaald. Echter, meer onderzoek in de huisartspraktijk zal ons niet verder helpen omdat de uitkomst waar het om gaat (overdracht van ernstige infecties) gewoonweg zeldzaam is waardoor zelfs een grote trial onvoldoende bewijs levert.
Geen probleem dus, en een interventie met onvoldoende bewijs, terwijl de werk- en regeldruk in de huisartspraktijk al te hoog is. Laten we afschaffen wat niet helpt (less is more!) en ons richten op herkenbare problemen, zoals personeelstekorten op de huisartsenpost en gebrekkige communicatie tussen elektronische patiëntendossiers!
Dr Lidewij Broekhuizen, huisarts en epidemioloog
- Login om te reageren
Reactie geplaatst namens Herman Suichies, huisarts
Dat veiligheidsnaalden geen bescherming bieden verbaast me helemaal niet. Wat ze wel bieden is ergernis en méérkosten. Paul van Wijk noemt het artikel kort door de bocht en de conclusies van de auteur veel te voorbarig. Ik zou zeggen dat de auteur zich nog terughoudend opstelt. Haar pleidooi voor een kritische blijk richting verplichting van veiligheidsnaalden en ze niet verder in te voeren onderschrijf ik volledig. Zeker gezien het feit dat die verplichting vanuit Arbo-regelgeving voor veiligheidsnaalden bij griepvaccinaties blijkt te berusten op een foutieve interpretatie van het RIVM van Europese wetgeving. In de MedZ 4 van 2016 (http://www.vphuisartsen.nl/commentaar/veiligheidsnaald-griepspuit-en-maakbare-wereld/) is daar al over gepubliceerd. Er is helemaal geen verplichting veiligheidsnaalden te gebruiken bij griepvaccinaties. Ik zou dan ook collega Broekhuizen willen aansporen een eigen onderzoek te doen naar het aantal prikaccidenten vóór en na invoering van de veiligheidsnaald bij de griepvaccinatie. Ik zou daarin meenemen (we moeten immers open kunnen spreken over veiligheid) hoeveel (on)gemak de huisartsen ondervinden van die veiligheidsnaalden. Ook dat heeft immers invloed op de veiligheidscultuur. Van wat ik zo links en rechts hoor schat ik in dat het oordeel over veiligheidsnaalden vanuit het werkveld vernietigend zal zijn. Afschaffen dus die verplichting. Vertrouw de professional!
- Login om te reageren
Reactie geplaatst namens dr. Paul van Wijk, epidemioloog en deskundige infectiepreventie
Geachte redactie,
Met de kop "Veiligheidsnaalden bieden geen bescherming" begint de auteur Lideweij Broekhuizen op 29 maart 2018 een artikel in uw tijdschrift waarin ze concludeert dat er geen effect is
van het gebruik van veilige injectienaalden in de huisartsenpraktijk.
Ze baseert dit op een recent verschenen systematic review in de Cochrane Library.
Het artikel van de schrijfster is wel heel erg kort door de bocht.
Naar mijn menig concluderen de onderzoekers dat bewijs van het effect van veiligheidssytemen (safety devices) zwak of inconsistent is. Dat is echter heel wat anders dan de schrijfster concludeert.
De onderzoekers zeggen zelf letterlijk het volgende:
"The evidence on safety devices preventing NSI is of low quality and inconsistent. The lack of a strong and consistent helpful effect could be due to bias. This does not mean that these devices are not effective. The risk of blood contamination may be greater.
More high-quality experimental studies with groups of healthcare workers are needed to compare the effects and cost-effectiveness of various types of safety devices on NSIs, especially in countries where both NSIs and blood-borne infections are common"
Eigenlijk concluderen de schrijvers dus dat welhaast alle artikelen die ze in de studie hebben geïncludeerd erg gebiased zijn en dus geen eenduidige conclusie kunnen geven over het werkelijke effect.
Daarnaast gaat deze studie naast het effect van veiligheidssystemen ook over het effect van wetgeving. In de VS is deze wetgeving al in 2000 ingevoerd onder Bill Clinton (The Needle Stick Safety and Prevention Act), dus een cultuur van veilige naalden bestaat al veel langer.
Het gedeelte over de injectienaalden waar Broekhuizen het over heeft gaat maar over een paar studies van zeer lage kwaliteit, dus zijn de conclusies veel te voorbarig..
De review geeft gewoon onvoldoende duidelijkheid en focust qua effectmaat alleen op aantallen accidenten, wat de onderzoekers zelf ook aangeven.
Als de schrijfster verder had gekeken had ze gezien dat er nog meer systematic reviews in Pubmed over dit onderwerp zijn te vinden.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27581947
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26722224
In de preventie van prikaccidenten gaat het om meer dan alleen het gebruik van veilige naalden, Het gaat om veiligheid voor medewerkers, de veiligheidscultuur etc.
En ook dat is in Nederland (en Europa) sinds 2013 duidelijk opgenomen in de wetgeving. De werkgever moet er alles aan doen om te zorgen voor een veilige werkomgeving en veilige naalden vormen daar een van de onderdelen van.
Ik denk dus dat je niet alleen maar moet focussen op aantallen prikaccidenten maar op het totale effect, zoals dat vanuit infectiepreventie en arbo gebeurt. Er moet een veilige werkomgeving zijn waarbinnen een veilige cultuur heerst en veilig kan worden gewerkt. Dat zorgt voor zorgvuldig werken, minder fouten en een open aanspreekcultuur....
Met vriendelijke groet,
dr Paul van Wijk
epidemioloog en deskundige infectiepreventie
- Login om te reageren
Hartelijk dank aan Paul van Wijk voor zijn reactie. Het bewijs voor veiligheidsnaalden in de huisartspraktijk is zwak en inconsistent. Eerdere literatuuroverzichten (die minder compleet, relevant of actueel zijn maar hetzelfde laten zien) doen daar niets aan af.
Prikaccidenten zijn zeldzaam in onze praktijk, en erdoor overgedragen infecties als hepatitis B en HIV gelukkig zelfs sporadisch. Des te meer reden om een open cultuur rondom veiligheid en infectiepreventie inderdaad te stimuleren, maar ook om kritisch te blijven reflecteren op nieuwe verplichte items als de veiligheidsnaald.
Lidewij Broekhuizen, huisarts
- Login om te reageren
