Medisch student tijdens de Tweede Wereldoorlog

Naar aanleiding van de bespreking van het boek Witte Jassen en Bruinhemden merk ik op dat daarin, evenals in het besproken boek, de rol van medisch studenten onvoldoende uit de verf komt.1 In het boek is een hoofdstuk gewijd aan de ‘Arbeitseinsatz’. Arbeiders werden gedwongen om in Duitsland te komen werken. Ook studenten die de ‘loyaliteitsverklaring’ niet hadden getekend moesten zich op 6 mei 1943 melden. Vermoedelijk 340 medisch studenten hebben daaraan gevolg gegeven en zijn grotendeels tewerkgesteld in ziekenhuizen in Duitsland. Ik was één van hen en kwam als eerstejaars medisch student terecht in Frankfurt. Daar moest ik als lijkenknecht werken in het Pathologisch Instituut van de Universiteit. Ik was 17 jaar! Enkele oudere medestudenten zijn verpleger geworden. Toen zij eind 1943 met verlof gingen en niet terugkwamen, was voor mij de kans op verlof verkeken en heb ik tot april 1945 in Duitsland moeten werken. Dit is ook andere studenten overkomen zoals ik heb kunnen vaststellen in een onderzoek naar hun ervaringen.2 Veel medisch studenten, zowel in Nederland als in Duitsland, hebben taken vervuld die het bereikte niveau van hun studie te boven gingen, zoals werken als arts terwijl ze slechts doctorandus waren! Zelf ben ik daarvan een sprekend voorbeeld, ik was destijds net met de studie begonnen en was aan het einde van mijn verblijf in Duitsland in staat een obductie zelfstandig uit te voeren. Voor veel medisch studenten is het verblijf in Duitsland niet al te moeilijk geweest. De terugkeer naar Nederland na de oorlog is hen echter tegengevallen. Om van het voormalige Oost-Duitsland, dat was bezet door de Russen, terug te komen naar het westen hebben zij veel tegenslagen moeten overwinnen. Zelf ben ik met een Amerikaanse legertruck in juni naar huis teruggegaan en kon vrijwel direct daarna mijn studie in Amsterdam hervatten. Sommige medisch studenten hebben daarmee meer moeite gehad; in Groningen was een zuiveringscommissie van studenten nogal streng en sloot een aantal van hen tijdelijk uit van de studie. Een ernstige tegenslag bij terugkeer in het vaderland.
Heert Dokter