Beweeg en leef langer

Bewegen is goed voor de gezondheid. Een open deur. Maar hoe vaak, hoe lang en hoe internsief we moeten bewegen om gunstige effecten op de gezondheid te verwachten is onbekend. De Nederlandse Norm Gezond Bewegen adviseert minimaal 5 dagen per week 30 minuten matig intensief te bewegen.1 Matig intensief bewegen komt in de praktijk neer op bewegen met een wat hogere hartslag en ademhaling zoals stevig doorwandelen of iets harder op de pedalen trappen.

Voor lang niet iedereen blijkt deze norm echter haalbaar. In 2009 bewoog een derde van de volwassenen in Nederland minder dan een half uur per dag.2 Of een kwartiertje lichaamsbeweging ook bijdraagt aan een betere gezondheid is niet bekend. Het lijkt logisch te veronderstellen dat iets beter is dan niets, maar dit is niet eerder uitgezocht. Onderzoekers uit Taiwan deden dit wel. Zij volgden gemiddeld acht jaar lang bijna een half miljoen volwassenen en keken in hoeverre lichaamsbeweging gerelateerd was aan sterfte.3

Design Een prospectief cohortonderzoek waarbij 416.175 volwassenen werden geïncludeerd. Het onderzoek liep van 1996 tot 2008, gemiddeld 8 jaar per deelnemer. Bij de start en vervolgens ieder jaar vulden de deelnemers een vragenlijst in. Aan de hand van 2 vragen werd het niveau van lichamelijke activiteit vastgesteld: soort lichaamsbeweging (= intensiteit), en het aantal uur lichaamsbeweging per week (= duur). Hierbij ging het om lichaamsbeweging in de vrije tijd, dus niet op het werk. Het product van intensiteit en duur bepaalde het niveau van lichamelijk activiteit. Vijf categorieën werden onderscheiden: inactief, weinig actief, gemiddeld actief, actief en zeer actief. De niet-actieven leden een zittend bestaan, de weinig-actieven bewogen ongeveer een kwartier per dag. De 3 groepen actievelingen bewogen respectievelijk zo’n half uur, 1 uur en 1,5 uur of meer per dag.

Analyses De onderzoekers berekenden hazard ratio’s om het risico op sterfte te vergelijken tussen enerzijds personen die lichamelijk actief waren (1 van de 4 categorieën) en anderzijds de inactieven. Hierbij werd gecorrigeerd voor 13 potentieel verstorende variabelen, waaronder geslacht, leeftijd, opleidingsniveau, BMI, rookstatus, bloedddruk, cholesterol, diabetes en kanker.

Uitkomsten Vergeleken met de inactieven hadden de weinig-actieven (= 15 minuten lichaamsbeweging per dag) 14% (95%-BI 9-19) minder risico om te overlijden en een 3 jaar langere levensverwachting. Ieder kwartier extra bewegen bovenop het minimum van 15 minuten reduceerde het risico op totale sterfte met 4% (95%-BI 2,5-7,0) en op kankergerelateerde sterfte met 1% (95%-BI 0,3-4,5). Uit subgroepanalyses bleek de gezondheidswinst grofweg even groot bij rokers als bij niet-rokers en even groot bij mensen met als bij mensen zonder cardiovasculaire risicofactoren. Meer dan anderhalf uur lichaamsbeweging per dag leverde nauwelijks extra gezondheidswinst op.

Beschouwing De onderzoekers concluderen dat een kwartier per dag matig intensieve lichaamsbeweging leidt tot minder sterfte. De causaliteit in dit observationele onderzoek wordt ondersteund door de waargenomen dosis-respons-relatie (meer lichaamsbeweging was gerelateerd aan meer gezondheidswinst) en door het feit dat lichaamsbeweging gunstig was voor zowel personen met als personen zonder gezondheidsrisico’s.

Inderdaad blijkt iets beter dan niets. Een plezierige constatering, want dit kan menig patiënt ondersteunen om er dagelijks toch minimaal een kwartiertje op uit te trekken. Belangrijk is ook dat de lichamelijke activiteit niet per se hoeft te leiden tot gewichtsreductie om gezondheidswinst te boeken. Bewegen an sich bevordert al de gezondheid.

Dat huisartsen effectief beweeggedrag bij hun patiënten kunnen bevorderen was al bekend.4 Dit onderzoek levert een belangrijke toevoeging: het effect van lichaamsbeweging op de levensverwachting. Adviezen in termen van levensverwachting zijn eenvoudig te begrijpen en kunnen patiënten motiveren hun inactieve leefstijl te veranderen. Niet langer ‘door lichaamsbeweging heeft u 14% minder risico om te overlijden’, maar ‘met minimaal een kwartier lichaamsbeweging per dag kunt u wel 3 jaar langer leven’.