Samenvatting
De kern
- Het alcoholgebruik onder ouderen neemt toe, dus ook het aantal oudere probleemdrinkers.
- De symptomen van problematisch alcoholgebruik zijn moeilijk te onderscheiden van normale verouderingskenmerken zoals trillen, vertraagd denken en handelen, vallen, woordvindproblemen, maag-darmklachten, geheugenproblemen, vermoeidheid, slaapproblemen, oriëntatieproblemen, evenwichtsproblemen of hypertensie.
- Ouderen zijn erbij gebaat als huisartsen en praktijkondersteuners alcoholproblemen snel herkennen en laagdrempelige zorg bieden.
- Vroegtijdige signalering en hulpverlening zijn goed te implementeren in de eerste lijn, mits de zorgverleners er alert op zijn en goed samenwerken met de tweedelijns ggz-verslavingszorg.
Achtergrond
Enkele cijfers
Ouderen zijn extra kwetsbaar
Alcoholproblemen onvoldoende herkend
Vroegtijdige signalering is nodig
Klachtgerichte screening
Drinkpatroon | Bron | Omschrijving |
---|---|---|
NHG-Standaard | de NHG-Standaard Problematisch alcoholgebruik onderscheidt de volgende riskante drinkpatronen | |
mannen: meer dan 22-34 eenheden per week | ||
vrouwen: meer dan 15-20 eenheden per week | ||
ouderen: 7-14 eenheden per week | ||
Gezondheidsraad | de Gezondheidsraad definieert verantwoord alcoholgebruik als volgt | |
gezonde volwassen mannen: niet meer dan 2 standaardglazen alcohol per dag | ||
gezonde volwassen vrouwen: niet meer dan 1 standaardglas alcohol per dag | ||
minimaal 2 dagen in de week helemaal geen alcohol gebruiken om te voorkomen dat er een gewoontepatroon ontstaat | ||
DSM-IV-TR | de DSM-IV omschrijft geen drinkpatronen die zich bij uitstek lenen voor kortdurende interveniëring in de eerste lijn, maar alleen de diagnoses alcoholafhankelijkheid en alcoholmisbruik. | |
Overmatig drinken | vrouwen: meer dan 7 standaardglazen alcohol per week en nooit meer dan 3 glazen per gelegenheid | |
mannen: meer dan 14 standaardglazen alcohol per week en nooit meer dan 5 glazen per gelegenheid | ||
Binge drinking | tijdens een gelegenheid 6 of meer standaardglazen alcoholhoudende drank nuttigen in een kort tijdsbestek, afgewisseld met perioden van nauwelijks tot niet drinken | |
Probleemdrinken | meer drinken dan de norm voor verantwoord alcoholgebruik voorschrijft, en bovendien lichamelijke, sociale en/of psychische problemen die verband houden met excessief alcoholgebruik | |
Zwaar drinken | minimaal 1 dag per week 6 of meer standaardglazen alcohol |
Symptomen en signalen
Interventies in de eerste lijn
Welke spelers?
Welke interventies?
Conclusie
Literatuur
- 1.↲Centraal Bureau voor de Statistiek. Demografie van de vergrijzing. Den Haag/Heerlen: CBS, 2011.
- 2.↲Wisselink DJ, Kuijpers WGT, Mol A. Kerncijfers verslavingszorg 2011. Houten: LADIS, 2012.
- 3.↲↲Weingart S. Alcohol en ouderen in de verslavingszorg in Nederland (1998-2007). Utrecht: Trimbos-instituut, 2009.
- 4.↲↲NIGZ. Factsheet Alcohol en ouderen. Woerden: NIGZ, 2005.
- 5.↲Johnson I. Alcohol problems in old age: A review of recent epidemiological research. Int J Geriatr Psychiatry 2000;1:575-81.
- 6.↲Bremmer MA, Beekman ATF, Deeg DJH, Van Balkom AJLM, Van Dyck R, Van Tilburg W. Angststoornissen bij ouderen: Prevalentie en risicofactoren. Tijdschr Psychiatr 1997;39:634-48.
- 7.↲Ott A, Breteler MMB, Birkenhäger-Gillesse EB, Van Harskamp F, De Koning I, Hofman A. De prevalentie bij ouderen van de ziekte van Alzheimer, vasculaire dementie en dementie bij de ziekte van Parkinson: Het ERGO-onderzoek. Ned Tijdschr Geneeskd 1996;140:200-5.
- 8.↲Beekman ATF, Deeg DJH, Van Tilburg TG, Schroevers RA, Smit JH, Hooijers C, et al. Depressie bij ouderen in de Nederlandse bevolking: Een onderzoek naar de prevalentie en risicofactoren. Tijdschr Psychiatr 1997;39:294-308.
- 9.↲Blow FC. Late life depression and alcoholism. Curr Psychiatry Rep 2007;9:14-9.
- 10.↲Kirchner JE, Zubrisky C, Cody M, Coakley E, Chen H, Ware JH, et al. Alcohol consumption among older adults in primary care. J Gen Intern Med 2007;22:92-7.
- 11.↲Basen MM. The elderly and drugs problem overview and program strategy. Public Health Rep 1977;92:43.
- 12.↲Gossop M, Moos R. Substance misuse among older adults: A neglected but treatable problem. Addiction 2008;103:347-8.
- 13.↲Aertgeerts B, Buntinx F. Detectie van alcoholmisbruik of afhankelijkheid in de huisartsenpraktijk. Huisarts Nu 2002;31:468-79.
- 14.↲↲Meerkerk GJ, Aarns T, Dijkstra RH, Weisscher P, Njoo K, Boomsma LJ. NHG-Standaard Problematisch alcoholgebruik. Huisarts Wet 2005;48:284-5.
- 15.↲Beullens J, Aertgeerts B. Screening for alcohol abuse and dependence in older people using DSM criteria: a review. Aging Ment Health 2004;8:76-82.
- 16.↲O’Connell H, Chin AV, Cunningham C, Lawlor B. Alcohol use disorders in elderly people: redefining an age old problem in old age. Br Med J 2003;327:664-7.
- 17.↲Letizia M, Reinbolz M. Identifying and managing acute alcohol withdrawal in the elderly. Geriatr Nurs 2005;26:176-83.
- 18.↲Cornel M. Detection of problem drinkers in general practice [dissertation]. Amsterdam: Thesis, 1994.
- 19.↲Johansson K, Bendtsen P, Akerlind I. Advice to patients in Swedish primary care regarding alcohol and other lifestyle habits: how patients report the actions of GPs in relation to their own expectations and satisfaction with the consultation. Eur J Publ Health 2005;15:615-20.
- 20.↲Miller PM, Thomas SE, Mallin R. Patient attitudes towards self-report and biomarker alcohol screening by primary care physicians. Alcohol Alcohol 2006;41:306-10.
- 21.↲American Geriatrics Society. Clinical guidelines for alcohol use disorders in older adults. New York: AGS, 2003. http://www.americangeriatrics.org/products/positionpapers/alcohol.html, geraadpleegd maart 2013.
- 22.↲Aertgeerts B, Buntinx F, Ansoms S, Fevery J. Screening properties of questionnaires and laboratory tests for the detection of alcohol abuse or dependence in a general practice population. Br J Gen Pract 2001;51:206-17.
- 23.↲Risselada A, Kleinjan M, Jansen H. Veilig drinken op leeftijd: Screening en behandeling van alcoholproblematiek bij ouderen in de huisartsenpraktijk. Rotterdam: IVO, 2009.
- 24.↲Re-Set Leefstijlverbetering. Factsheet uitleg bij de 5 tips om alcohol- of middelengebruik bespreekbaar te maken. Meerssen: Re-Set, 2012.
- 25.↲Partnership Vroegsignalering Alcohol [internet]. http://www.vroegsignaleringalcohol.nl/werkgroepen/werkgroep-eerste-lijn/producten, geraadpleegd maart 2013.
- 26.↲Saïtz R, Horton NJ, Sullivan LM, Moskowitz MA, Samet JH. Addressing alcohol problems in primary care: a cluster randomized, controlled trial of a systems intervention. Ann Intern Med 2003;138:372-82.
- 27.↲Siegal HA, Cole PA, Li L, Eddy MF. Can a brief clinical practicum influence physicians’ communications with patients about alcohol and drug problems? Results of a long-term follow-up. Teach Learn Med 2000;12:72-7.
- 28.↲Ter Horst L, Haverkamp S. Ervaringen van patiënten met de praktijkondersteuner huisartsenzorg GGZ: Onderzoeksrapport op basis van een enquête en spiegelgesprek met patiënten van de POH-GGZ in de regio Gooi en Vechtstreek. Haarlem: Zorgbelang Noord-Holland, 2012.
- 29.↲Cuijpers P, Riper H, Lemmers L. The effects on mortality of brief interventions for problem-drinkers: A meta-analysis. Addiction 2004;99:839-45.
- 30.↲Dinh-Zarr T, Goss C, Heitman E, Roberts I, DiGuiseppi C. Interventions for preventing injuries in problem drinkers. Cochrane Database Syst Rev 2004;(3):CD001857.
- 31.↲Anderson P. The risk of alcohol: What general practice can do [dissertation]. Nijmegen: Katholieke Universiteit Nijmegen, 2003.
- 32.↲Fleming MF, Manwell LB, Barry KL, Adams W, Stauffacher EA. Brief physician advice reduced drinking in older adults. J Fam Pract 1999;48:378-84.
- 33.↲Multidisciplinaire richtlijn Stoornissen in het gebruik van alcohol. Utrecht: Trimbos-instituut/Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie, 2009. http://www.ggzrichtlijnen.nl, gerqaadpleegd maart 2013.
- 34.↲Cuijpers P, Scholten M, Conijn B. Verslavingspreventie: Een overzichtsstudie. Den Haag: ZonMw, 2006.
- 35.↲Mensink PAJS, Ashruf RHT, Sluiter AC, Boomsma LJ, Eberson MPHM, Luijkx, JJHM, et al. Landelijke Eerstelijns Samenwerkings Afspraak Stoornissen in het gebruik van alcohol. Huisarts Wet 2010;53:S1-5.
- 36.Garretsen HFL, Knibbe RA. Alcohol prevalentie-onderzoek. Rotterdam/Limburg: landelijk eindrapport. Rijswijk: Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur, 1983.
- 37.CBS StatLine. Gezondheid, leefstijl, zorggebruik; t/m 2009 > zelfgerapporteerde leefstijl > gebruik alcoholhoudende dranken (12+) > zware drinker [internet]. Voorburg/Heerlen: CBS, 2010. http://statline.cbs.nl, geraadpleegd maart 2013.
- 38.Poppelier A, Van der Wiel A, Van de Mheen, D. Overdaad schaadt: Een inventarisatie van de lichamelijke gevolgen van sociaal geaccepteerd alcoholgebruik en bingedrinken. Rotterdam: IVO, 2002.
- 39.Gaziano JM, Hennekens C. Royal Colleges’ advice on alcohol consumption. BMJ 1995;311: 3-4.
- 40.Gezondheidsraad. Richtlijnen goede voeding 2006. Den Haag: Gezondheidsraad, 2006.
- 41.American Psychiatric Association. Diagnostic and statistic manual of mental disorders, fourth edition, text revision. Washington, DC: APA, 2000.
- 42.Mrazek P, Haggerty R, editors. Reducing risks for mental disorders. Washington, DC: National Academy Press, 1994.
Reacties
Er zijn nog geen reacties.