Het perspectief van de patiënt

Het meeste onderzoek over de arts-patiëntcommunicatie is verricht vanuit het perspectief van de dokter. Aangezien patiënten een andere visie op het consult kunnen hebben en andere doelen voor ogen kunnen hebben, ligt het voor de hand dat er ook onderzoek wordt verricht vanuit het patiëntenperspectief. In de spreekkamer is de positie van patiënt en arts ongelijk, dit komt mede door de verwachtingen van de patiënt over de rolverdeling en de communicatie.

Mazzi et al. lieten in kwalitatieve focusgroepen een viertal filmpjes van gesprekken tussen een arts en een patiënt bekijken door 259 deelnemers uit 4 Europese landen (UK, BE, IT en NL). De deelnemers formuleerden tips aan de hand van wat zij in de filmpjes hadden gezien. Deze tips werden omgezet naar 33 stellingen, die werden gescoord op belangrijkheid door 798 patiënten uit huisartsenpraktijken uit dezelfde 4 landen.

Alle stellingen die gingen over de houding en het gedrag van de dokter werden door de meeste patiënten als ‘belangrijk’ of ‘zeer belangrijk’ gezien. Er waren hier weinig verschillen tussen de landen. De stellingen ‘De dokter luistert aandachtig’, ‘De dokter behandelt mij als een persoon en niet als een medisch probleem’, ‘De dokter geeft mij duidelijke instructies over wat te doen als het niet goed gaat’ en ‘De dokter weet wanneer ik verwezen moet worden’, werden het vaakst gescoord als ‘zeer belangrijk’.

Er werd minder belang gehecht aan de stellingen die gingen over de houding en het gedrag van de patiënt. De stellingen ‘Ik praat eerlijk over mijn klachten zonder schaamte’ en ‘Ik houd mij aan het afgesproken behandelplan’ scoorden hier het hoogst.

Patiënten vinden dat zowel de huisarts als de patiënt verantwoordelijkheid heeft bij het voorbereiden, het verloop en het beleid na het consult. Ze vinden echter wel dat de huisarts een grotere verantwoordelijkheid heeft.

Huisartsen moeten rekening houden met de verwachting van de patiënt dat de huisarts de leiding neemt in het consult. Of dit voor alle patiënten geldt, blijft moeilijk te voorspellen. Er werden verschillen in scores gevonden tussen mannen en vrouwen en jongere en oudere patiënten. Jongeren vonden bijvoorbeeld de stelling ‘De arts verwijst mij naar relevante websites’ belangrijker dan ouderen. Vrouwen vonden bijvoorbeeld de stelling ‘Ik neem een familielid mee naar het consult als ik denk dat dat nodig is’ belangrijker dan mannen.  

Mazzi MA, et al. How patients would like to improve medical consultations: insights from a multicentre European study. Patient Educ Couns 2016; 99:51-60.