Abstracts voor congressen verschijnen vaak niet als artikel

Niet alle abstracts voor conferenties leiden tot een wetenschappelijk artikel. Als dit selectief gebeurt, kan het bias veroorzaken. Dit fenomeen is door meerdere onderzoekers bekeken en er zijn artikelen over geschreven. Dat was de aanleiding voor een cochranereview in 2007 die nu is herzien. Twee onderzoekers zochten tot februari 2016 naar artikelen over het fenomeen. Ze zochten in MEDLINE, Embase, de Cochrane Library, Science Citation Index, referentielijsten en auteursbestanden. Ze includeerden methodologische artikelen waarin de auteurs nagingen hoeveel abstracts na een congres verschenen als artikel. Methodologische artikelen met een follow-up tot minstens twee jaar na het uitkomen van de abstracts waren geschikt. Ook moest het aantal gevonden abstracts en het percentage dat werd gevolgd door een publicatie erin staan.

De zoektocht leverde 6872 methodologische artikelen op, waarvan er 425 bruikbaar bleken. Deze artikelen beschreven gezamenlijk 307.028 abstracts. In totaal verscheen 37,3% (95%-BI 35,3 tot 39,3) van de abstracts uiteindelijk als artikel. Naar schatting zou 46,4% van alle abstracts zijn gepubliceerd als de onderzoekers na 10 jaar opnieuw zouden kijken. Verschillende factoren vergrootten de kans op een volledige publicatie. Het is vooral van belang dat onderzoeken met significante resultaten (RR = 1,31; 95%-BI 1,23 tot 1,40) en positieve uitkomsten (RR =1,17; 95%-BI 1,07 tot 1,28) vaker tot een artikel leidden. Hetzelfde gold voor RCT’s. Tevens zijn er praktische factoren van invloed: bij abstracts die mondeling werden gepresenteerd op een congres was een publicatie waarschijnlijker dan bij posterpresentaties. Als de auteurs van het abstract in een academische setting werkten of uit Noord-Amerika of Europa kwamen, vergrootte dat ook de publicatiekans. Daarnaast leidden in het Engels geschreven abstracts vaker tot een artikel, vooral als het de moedertaal was van de auteurs. Fundamentele onderzoeken hadden meer kans dan klinische onderzoeken. Ook abstracts van hogere kwaliteit mondden vaker uit in een artikel. Artikelen met een hogere impact – zoals beoordeeld door de auteurs van de methodologische artikelen – leidden vaker tot publicatie. Bovendien was het beschrijven van de financieringsbron een gunstige factor ten opzichte van het niet beschrijven ervan.

Een beperking van deze cochranereview is dat niet is onderzocht of de abstracts inhoudelijk klopten met de corresponderende artikelen. Op basis van bovenstaande informatie zullen we hier op zijn minst vraagtekens bij moeten zetten.

Of een abstract wel of niet leidt tot een publicatie, blijkt dus niet willekeurig bepaald. Hierdoor krijgen lezers een vertekend beeld van de werkelijkheid. Behandelingen kunnen in de literatuur bijvoorbeeld succesvoller lijken dan ze zijn en diagnostische methoden kunnen beter ogen op papier dan in de werkelijkheid. Bij een literatuurzoektocht of bij het interpreteren van een systematische review is dit iets om in het achterhoofd te houden. We zien slechts het topje van de abstract-ijsberg. Bovendien zullen we een slag om de arm moeten houden bij interpretatie van congres-abstracts. Een groot deel zal nooit als artikel worden gepubliceerd, mede door onvoldoende kwaliteit.