Kaderhuisarts verankert positie

De NHG-Kaderopleiding diabetes was in 2004 een van de eerste opleidingen tot kaderhuisarts. Rond 2000 zochten huisartsen een oplossing voor de steeds volumineuzere en complexere chronische zorg. De Diabetes Huisartsen Advies Groep (DiHAG), expertgroep avant la lettre, zag een oplossing in de dbc’s die overheid en zorgverzekeraars sinds 2000 voor de tweede lijn ontwikkelden. De DiHAG wilde ook voor de eerste lijn dbc’s, zodat zorg volgens de Zorgstandaard diabetes voor iedereen beschikbaar zou komen.

Kaderhuisartsen zorgen dat de patiënt binnen de eerste lijn kan blijven, bij de eigen huisarts

Kaderhuisarts diabetes Janneke Spitsbaard-Velmans zegt daarover in 2020: ‘Met de zorggroepen ontstond de geprotocolleerde zorg, die mogelijk maakte dat huisartsen zorg aan praktijkondersteuners gingen delegeren. Het waren de kaderhuisartsen die met de zorggroepen de zorgprogramma’s ontwikkelden en invoerden. In Nederland behandelen we onze diabetespatiënten nu volgens dezelfde wetenschappelijke inzichten en richtlijnen.’

Gewoonste zaak van de wereld

Kaderhuisartsen in dienst van zorggroepen die structurele zorg opzetten en ondersteunen, het lijkt al bijna de gewoonste zaak van de wereld, begin 2020, tijdens het interview met kaderhuisarts astma en COPD Regien Kievits: ‘Mijn zorggroep wilde beginnen aan een zorgprogramma COPD en ze vroegen mij om dat op te zetten. Dan wilden ze wel dat ik de kaderopleiding ging doen en garandeerden ze mij een contract van 4 uur als kaderhuisarts.’

Maar nog niet alle zorggroepen hebben anno 2021 een kaderhuisarts. En structurele aanwezigheid van kaderhuisartsen in zorggroepen is nodig, zegt Kievits. Want ook nadat je een zorgprogramma hebt opgezet, blijft er werk aan de winkel, zegt ook Janneke Spitsbaard-Velmans: ‘Nieuwe richtlijnen vragen om zorg op maat, gepersonaliseerde zorg en gezamenlijke besluitvorming. Als kaderhuisarts beweeg je mee met al die ontwikkelingen door onderwijsprogramma’s te maken, te communiceren met praktijken, en teleconsultaties te geven over casuïstiek.’

Eerstelijnsspecialist

De afgestudeerde kaderhuisartsen verenigen zich in hun eigen expertgroepen. De huisartsenadviesgoepen (HAG’s), de NHG-Expertgroepen, bestonden al voordat de kaderopleidingen ontstonden. De expertgroepen zijn inhoudelijk onafhankelijk, maar krijgen organisatorische ondersteuning van het NHG. Het NHG ondersteunt ook de kaderopleidingen die de expertgroepen organiseren met de afdelingen Huisartsgeneeskunde van de medische faculteiten.

Kaderhuisarts Ouderengeneeskunde Fahima Ettaher-Lakbiach was in deze interviewreeks de eerste die zichzelf eerstelijnsspecialist noemde: ‘Zorgorganisaties willen speciaal met ons om de tafel. Ook verzekeraars hebben oren naar de kaderhuisarts ouderengeneeskunde, die ze erkennen als een eerstelijnsspecialist.’ Eerstelijnsspecialist – maar huisartsenzorg is toch generalistisch? En horizontale verwijzing naar een anderhalfdelijnsspreekuur van zo’n eerstelijnsspecialist, zou dat niet een slap aftreksel worden van die van de medische specialismen? Behoudt de kaderhuisarts wel genoeg generalistische kennis? En was de patiënt kwalitatief niet beter af met een tweedelijnsspecialist, of juist met de eigen huisarts, die de context van de patiënt het beste kent?

Continu, persoonsgericht, gezamenlijk

Inmiddels hebben kaderhuisartsen bewezen dat ze juist een steun zijn voor andere huisartsen en voor de kernwaarden van de huisartsenzorg uit de Woudschoten-conferenties van 1959 en 2019. Ze nemen namelijk geen werk over van collega-huisartsen of medisch specialisten. Ze doen eerder minder dan meer, zoals aanstaand kaderhuisarts ggz Evy Herremans zei: ‘Ik hoef niet overal bij te zitten. Ik kan de patiënt nu vaker zelf de regie geven, bijvoorbeeld met e-health.’

Kaderhuisartsen hebben hart voor de generalistische kant van de huisartsenzorg. Zoals kaderhuisarts bewegingsapparaat Marieke van de Ven: ‘Als huisarts ben je bezig met het hele systeem, niet alleen met het medische. Ik wil mijn patiënt helpen om gezond bewegen te integreren in het dagelijks leven, met of zonder klachten.’ Ook kaderhuisarts urogynaecologie Annemarie Sliedrecht blijft generalist: ‘Ik heb niet zozeer nieuwe vaardigheden, ik ben vooral veel bekwamer geworden. Ik neem geen patiëntenzorg over van huisartsen. Dat kan ook niet, want de gemiddelde huisarts ziet al 10 gynaecologische patiënten per week.’

Kaderhuisartsen kunnen helpen om de zorg binnen de eerste lijn te houden, bij de eigen huisarts. De kaderhuisarts geeft een eenmalig telefonisch consult aan de eigen huisarts van de patiënt, of doet eenmalig onderzoek in een anderhalfdelijnsspreekuur. Vervolgens adviseert hij hoe die patiënt binnen de eerste lijn het beste geholpen kan worden, met kennis van de mogelijkheden van de regio en van de eerste lijn. Maatwerk dus, niet alleen voor de patiënt, ook voor diens huisarts. Zoals kaderhuisarts supervisie en coaching Remco Vervoorn zegt over coaching van huisartsen tijdens de coronacrisis: ‘Wij weten echt wat huisartsen doormaken.’ Kaderhuisarts urogynaecologie Annemarie Sliedrecht: ‘Voor de juiste zorg op de juiste plek is verschuiving van zorg onvermijdelijk. Als andere huisartsen naar ons verwijzen, of ons consulteren voordat ze naar de tweede lijn verwijzen, kunnen we samen met de collega-huisartsen en onze expertgroep de kwaliteit en de toegankelijkheid van zorg hoog houden.’

Ideaal

Het lijkt een ideaalplaatje: het werk van kaderhuisartsen wordt netjes bekostigd in dienst van zorggroepen, of doordat een anderhalfdelijnsspreekuur betaald wordt door de zorgverzekeraar. Kaderhuisartsen draaien dan ook hun hand niet om voor landelijke of regionale projecten met grote organisaties in de eerste en tweede lijn. Maar structureel je positie als kaderhuisarts verankeren in je eigen regio schiet erbij in omdat het te veel energie en tijd kost.

Collega’s reageerden verrast toen ze lazen dat er zo veel kaderhuisartsen waren in hun regio

De bekendheid onder de eigen collega-huisartsen is vaak gering. Zo kreeg kaderhuisarts spoedzorg Roland Zeilstra na het interview verraste reacties van collega’s over het grote aantal kaderhuisartsen in hun regio. Kaderhuisarts hart- en vaatziekten Obaid Sediq merkt op: ‘Mensen weten vaak wel dat je kaderhuisarts bent, maar niet wat je doet. […] Wij willen onze kennis met eerstelijnscollega’s delen zodat de preventie en begeleiding van hart- en vaatziekten in de eerstelijnszorg blijven.’ Kaderhuisarts spoedzorg Roland Zeilstra bevestigt begin 2021 desgevraagd: ‘We zijn laagdrempelig; bel of mail gerust. Wij zijn en blijven eerstelijnsdokters met begrip en kennis van de eerste lijn.’

Gelijkgestemden

Een oplossing verschijnt soms op een onverwachte manier: verlaat je regio om kaderhuisartsen uit je eigen regio te vinden. Toen het NHG in juni 2020 een enquête hield onder opleidingscoördinatoren en bestuursleden van de expertgroepen over de toekomst van kaderhuisartsen en hun opleidingen, bleek de behoefte aan meer bekendheid in de eigen regio breed te spelen. Je bekendheid vergroten en nascholing organiseren, communicatie- en organisatietaken, zijn generieke taken waarmee alle kaderopleidingen te maken hebben, evenals onderhandelen met zorgverzekeraars, bekostiging regelen en inhoudelijke taken zoals kwaliteitszorg.

De conclusie na de enquête was: maak een deel van de kaderopleidingen centraal en gezamenlijk. Het expertisedeel van de opleiding blijft decentraal, de generieke taken gaan naar een centrale locatie. Daardoor ontmoeten aanstaande kaderhuisartsen collega’s van andere expertisegebieden uit hun eigen regio. Dan heb je als startende kaderhuisarts meteen een netwerk binnen de regio en kun je de taken verdelen. Je hoeft niet meer alles alleen te organiseren, zoals nu veel gebeurt.

Kaderhuisartsen krijgen voortaan een regionetwerk door een gezamenlijk deel in de kaderopleiding

Uit de enquête en in deze interviews bleek het peergroupgevoel: je met gelijkgestemden onderdompelen in je interessegebied. Het is het grote voordeel van afzonderlijke, decentraal georganiseerde kaderopleidingen. Maar wat opviel bij de interviews, is dat de kaderhuisartsen net zo graag buiten hun eigen spreekkamer en expertisegebied kijken. Kaderhuisarts palliatieve zorg Marjan Oortman: ‘In het hospice zit ik als medisch adviseur bij het multidisciplinair overleg samen met een geestelijk verzorger. Hij houdt me scherp want hij heeft een andere invalshoek, ander taalgebruik.’ Kaderhuisarts spoedzorg Roland Zeilstra vertelde: ‘Ons Apeldoornse clubje kaderhuisartsen met bijna alle deelgebieden, van bewegingsapparaat tot palliatieve zorg, houdt nieuws en wetenschappelijk onderzoek bij voor alle huisartsen in de regio en adviseert hoe je in onze regio samenwerkt met SEH en ziekenhuis.’ Zo’n netwerk gun je alle beginnende kaderhuisartsen. Die krijgen meer voor elkaar voor de eerste lijn, efficiënter, en met nog meer plezier.

HAG: huisartsenadviesgroep (expertgroep); Laego: Landelijke Adviesgroep Eerstelijnsgeneeskunde voor Ouderen