Mager bewijs voor afbouwbegeleiding opioïden

De onderzoekers includeerden 10 eerstelijns onderzoeken met in totaal 1717 patiënten. Daarin werd het effect vergeleken van afbouwstrategieën van opioïden in de eerste lijn bij een interventie- en controlegroep. De primaire uitkomst was het verschil in opioïdengebruik aan het einde van de interventie in mg morfine equivalente dagdosis (MEDD).  

Interventies 

De interventies waren zeer uiteenlopend van aard: een taperingschema en gesprekken (3 onderzoeken), mindfulness (2), een verpleegkundige en elektronische besluitvormingshulp (1), medicinale cannabis (1), een multidisciplinair pijnteam (1), groepssessies over non-medicamenteuze optie (1) en acupunctuur (1).  

Geen significant verschil 

Bij geen van de 5 geïncludeerde RCT’s (waarvan 4 met een hoog risico op bias) was er aan het eind van de interventie een significant of klinisch relevant verschil in opioïdengebruik tussen de interventiegroep en de controlegroep. In de RCT met de verpleegkundige (n = 985, laag risico op bias) was het resultaat na correctie voor het verschil op baseline wel significant, maar het groepsverschil was klein (6,8 mg MEDD).  

Effectieve interventies 

Van de 5 cohortonderzoeken beschreven er 3 een effectieve interventie. In het grootste cohortonderzoek (n = 294, matig risico op bias) gaf begeleiding door een multidisciplinair team van huisarts, apotheker en psycholoog minder opioïdengebruik na 6 maanden (verschil 38,7 mg MEDD; p < 0,03). In het tweede onderzoek (n = 84, hoog risico op bias) bestond de interventie uit groepsconsulten over niet-medicamenteuze, alternatieve en complementaire behandelingen voor pijn. Na 6 maanden gebruikte de interventiegroep minder opioïden dan gematchte controlegroep (53,7 mg MEDD; geen p-waarde of betrouwbaarheidsinterval). Het derde cohortonderzoek (n = 41) vond een positief verschil voor een taperingschema en gesprekken door de huisarts in vergelijking met behandeling in een pijnkliniek, maar was van onvoldoende kwaliteit.  

Handreiking 

Helaas is het bewijs voor afbouwstrategieën mager en van slechte kwaliteit. In afwachting van nieuw, goed opgezet onderzoek kunnen huisartsen gebruikmaken van de ‘Handreiking afbouw opioïden’ van het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik. Deze handreiking adviseert tapering onder begeleiding, maar wellicht is begeleiding door een multidisciplinair team effectiever.