Kortdurende psychodynamische psychotherapie voor veelvoorkomende psychiatrische diagnosen

Achtergrond De afgelopen 40 jaren zijn veel kortdurende psychodynamische psychotherapeutische technieken ontwikkeld voor een breed spectrum aan psychiatrische diagnosen. In gerandomiseerd gecontroleerd interventieonderzoek werd de effectiviteit van kortdurende psychodynamische psychotherapie (KPP) bestudeerd voor onder meer angst- en depressieve stoornissen, somatoforme stoornissen, bepaalde gedragsstoornissen en persoonlijkheidsstoornissen. Meta-analyses op dit gebied vonden conflicterende resultaten; alle onderzoeken gebruikten verschillende methodieken en steekproeven. Doel Vaststellen van de effectiviteit van kortdurende psychodynamische psychotherapeutische technieken voor volwassenen met veel voorkomende psychiatrische diagnosen vergeleken met minimale interventie of geen interventie. Zoekstrategie en insluiting In alle bekende databases en trialregisters werd gezocht naar gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken, met als interventie KPP van minder dan 40 uur in totaal, gegeven in individuele sessies van 45-60 minuten. Exclusiecriteria waren psychotische stoornissen, loss to follow-up meer dan 20%, uitkomstmaat niet gepubliceerd en gevalideerd in peer-reviewed tijdschrift, of een andere interventie als controleconditie. Er werden 23 onderzoeken met 1431 gerandomiseerde patiënten geïncludeerd. De behandelconditie betrof angst (n = 4), depressie (n = 2), somatoforme stoornissen (n = 8; inclusief prikkelbare darm syndroom, chronische pijn, urethral syndrome, bekkenpijn, chronische dyspepsie, atopische dermatitis), persoonlijkheidsstoornissen (n = 2), tentamen suïcide (n = 1) en mengbeelden (n = 6). Ruim de helft van de onderzoeken betrof moeilijk behandelbare patiënten. De controleconditie betrof in 9 onderzoeken gebruikelijke zorg, inclusief medicatie of psychotherapeutische ondersteuning, 8x minimale psychologische interventie, en 6 x wachtlijstcontroles. Er werd een variatie aan KPP-technieken bestudeerd. In het merendeel van de onderzoeken betrof de KPP minder dan 20 sessies, met een gemiddelde van 14,8 sessies (range 4-40). Resultaten De effectiviteit van KPP werd geëvalueerd voor algemene psychiatrische, somatische, angst- en depressieve klachten, en sociale aanpassing. De onderzoeken gebruikten verschillende klachten-schalen als effectmaat. Door transformatie van de effecten worden onderzoeken toch vergelijkbaar: per onderzoek is het gestandaardiseerde effect (standardized mean difference, SMD) berekend door het verschil in effect tussen de behandelgroepen te delen door de variantie van de metingen. Daarna zijn gepoolde SMD’s berekend met behulp van fixed-effects en random-effects modellen: bij de laatste wordt heterogeniteit tussen de onderzoeken verondersteld. De reductie van klachten was redelijk voor alle diagnostische subgroepen, en bleef over het algemeen behouden op de middellange en lange termijn. De reductie in algemene psychiatrische klachten tussen KPP en controle in het fixed-effects model was SMD = -0,42 (95%-BI -0,58 – -0,27), en in het random-effects model SMD = -0,71 (95%-BI -1,43 – -0,00). Als kanttekening wordt geplaatst dat er per diagnostische subgroep gegevens van een klein aantal onderzoeken overbleven, en dat de heterogeniteit tussen onderzoeken groot was. Conclusies De bescheiden conclusie is dat KPP redelijk effectief blijkt voor een groot aantal psychiatrische diagnosen, dat aanwezig blijft op de middellange en lange termijn. Hoewel vergelijking van kosten niet mogelijk was, lijkt het ook vanuit economisch perspectief een goed alternatief voor een relatief moeilijke patiëntgroep. De heterogeniteit tussen onderzoeken in subgroepen was groot. De belangrijkste bevindingen waren echter gelijk aan drie eerdere meta-analyses, met ieder een andere inclusie van onderzoeken