Achtergrond In stoppen-met-rokenacties wordt alles uit de kast gehaald om de ongehoorzame burger op het rechte pad te krijgen. Was het vroeger dokter Meinsma die ons vermaande, tegenwoordig worden vele methoden beproefd om het volk van de kankerverwekkende, longenverterende, bloedvatvernauwende witte vriend te bevrijden. Vele manieren om tot bevrijding te komen zijn al beproefd: pillen, pleisters, acupunctuur, noem maar op. Een manier die de laatste decennia opgeld doet, is stoppers te belonen met prijsjes zoals auto’s, geld of reisjes naar schone oorden. Binnen je bedrijf of je gemeente een wedstrijd organiseren voor of tussen je werknemers of jezelf een boete opleggen bij mislukking hoort eveneens tot de beproefde methoden. Doel Het doel van deze review was na te gaan of met deze materiële benadering de prevalentie van roken vermindert. Bovendien werd onderzocht of rokers met de boetemethode vaker stoppen. Daarnaast werd onderzocht of met beloningen als lokkertje – en zo ja, welke– meer rokers zouden deelnemen en uiteindelijk zouden stoppen. Ten slotte werd ook naar de kosteneffectiviteit van zo’n actie gekeken. Zoekstrategie Er is gezocht naar RCT’s met duidelijk gecontroleerde condities. Ook niet-gerandomiseerde, gecontroleerde onderzoeken werden ingesloten als daarbij baseline- en postinterventiemetingen waren gedaan. Er werd gezocht in het register van de de Cochrane Tobacco Addiction Group en daarnaast in MEDLINE (van 1966 tot 2004), EMBASE (tot 2004), CINAHL (1982-2004) en PsychINFO (1872 tot 2004). Gegevensverzameling en –analyse Hierbij werd de gebruikelijke Cochrane-strategie aangehouden. De belangrijkste uitkomstparameter was rigoureus gestopt zijn met roken gedurende ten minste zes maanden na de start van de interventie bij volwassen rokers – adolescenten en zwangeren werden uitgesloten. Alleen die onderzoeken werden ingesloten waarin het stoppen biochemisch (CO in uitademingslucht, afwezigheid van nicotine in urine, bloed of speeksel) kon worden aangetoond. Resultaten Er konden vijftien onderzoeken worden ingesloten. De eerste maanden stopten er meer mensen in de interventiegroep, maar na zes maanden was er geen verschil met de controlegroep. Deelnemers die hun geld inzetten, deden het niet beter dan deelnemers die dat niet deden. Eigenlijk bleek geen enkele materiële prikkel effectief. Ondanks het feit dat deze stoppen-met-rokenacties geen meerwaarde hebben, lijken ze wel een groter publiek aan te trekken. Mogelijk zal daardoor het absolute aantal stoppers kunnen stijgen. Een kosten-effectiviteitsanalyse kon niet worden uitgevoerd, aangezien er geen effect van de interventie kon worden gemeten. Conclusies Wedstrijdjes en beloningen als lokmiddel om het volk van de sigaret af te helpen lijken niet te helpen. Of je nu geld geeft of geld vraagt aan de deelnemers, het maakt allemaal weinig uit. Er worden niet meer rokers van hun gewoonte verlost door dit beroep op de externe motivatie. Misschien is het grote aantal deelnemers het enige voordeel van dit soort acties, maar het resultaat blijft bedroevend.
Commentaar
De huisarts die de minimale interventiestrategie in zijn praktijk gebruikt, zal niet verbaasd over deze droeve resultaten zijn. Het tijdelijke karakter van de programma's met zijn wereldse verlokkingen (Cadillac, reisje Hollywood), blijkt na zes maanden zijn gepretendeerde eeuwigheidswaarde verloren te hebben. Interventies die slechts gebruikmaken van extrinsieke motivatie, zoals een loterij met als hoofdprijs een Cadillac zijn gedoemd te mislukken. De keuze van beloning appelleert aan een bepaald soort rokers, die in een wereld van glamour leven. Zolang de intrinsieke motivatie niet aangesproken wordt, mag je niet veel verwachten. Waarom bijvoorbeeld niet als prijs een verlaging van je ziektekostenpremie (intrinsieke motivatie)? Over beloningen valt nog meer te zeggen. Wat werkt beter: cash afrekenen, een periodieke beloning, een loterij, vouchers voor reisjes? Het is vooral Amerikaans onderzoek dat ons wordt voorgelegd. In ons (calvinistische) land lijken mij deze lokkertjes kansloos. Uit de review blijkt ook niet dat de hoogte van de beloning evenredig is met het aantal stoppers. Reden zou misschien kunnen zijn dat met name de rokers die moeilijk tot stoppen te motiveren zijn, via zo'n programma een (al bij voorbaat tot mislukking gedoemde) poging willen wagen. Misschien dat programma's waarin je zelf geld moet steken ons meer aanspreken: als het geld kost, doe je meer je best. Omdat de onderzoeken die betrokken zijn in deze review zo veel gebreken vertonen, kan over deze strategieën geen uitspraak worden gedaan. In het verleden zijn er veel onderzoeken verricht waarbij de biochemische status van de deelnemers niet gecontroleerd werd. Helaas bleken aan die onderzoeken vele ex-rokers of mensen, die nooit gepaft hadden, mee te doen met het doel een prijs te winnen. Sinds de invoering van de biochemische validering – vanaf 2002 gemeengoed – kunnen de onderzoekers nu echt bepalen of ze niet bedrogen worden. Het betekent echter wel dat het aantal ingesloten onderzoeken nogal beperkt is. Dezelfde auteurs hebben over een vergelijkbare stoppen-met-rokenmethode - de zogenaamde Quitand Win contests - een aparte review geschreven.1 De Quit and Win contest is ontwikkeld in Minnesota in de jaren tachtig en onderscheidt zich van de hierboven beschreven interventies in die mate dat ze op grotere populaties is gericht. Het doel is hetzelfde: zo veel mogelijk rokers van hun slechte gewoonte afhelpen door via campagnes zoals TV-programma's grote prijzen uit te loven aan enkele van de stoppers na een bepaalde tijd. De actie wordt zwaar gepromoot in de media en ondersteund door hoogwaardigheidsbekleders, dokters en VIP’s. De methode is niet alleen op diverse plaatsen in de VS, maar ook in andere landen zoals op grote schaal in Finland, uitgevoerd. Slechts enkele onderzoeken met relatief kleine aantallen deelnemers (geen enkele RCT, slechts vier gecontroleerde onderzoeken), voldeden aan de inclusiecriteria (dezelfde als in de bovengenoemde review vermeld). Daardoor is het moeilijk om conclusies te trekken. Er bleek een klein significant effect voor stoppers onder de deelnemers in vergelijking met de controlegroep te bestaan. Het effect op de totale prevalentie was echter laag: slechts 1 op de 500 rokers stopte door het programma. Kortom, ook met deze review blijft het onduidelijk of deze methode de mensheid een stapje verder richting een rookvrije wereld brengt.
Ten slotte, is er dan echt geen hoop? Toch wel: ondanks dat deze reviews weinig heel laten van de stoppen-met-rokenacties met beloning, daalt de prevalentie van roken in bijna alle landen van de wereld. Hoe dat kan, is mij onduidelijk. Wellicht toch postbus 51 of de MIS?
H. Thiadens
1 Quit and Win contests for smoking cessation (Cochrane Review). The Cochrane Library, Issue 2, 2005. Chichester: Wiley.
Reacties
Er zijn nog geen reacties.
