Compassie en empathie zijn aan te leren

Een goede dokter kan meer dan alleen richtlijnen toepassen; een goede dokter is empathisch en heeft compassie. Han van Wietmarschen schrijft daar in deze H&W naar aanleiding van verschillende verhalen en romans een mooi essay over. Compassie blijkt ook uit de korte fotoserie van Ignace Schretlen over het verlaten van zijn praktijk. Bijdragen die misschien niet wetenschappelijk in engere zin zijn, maar zeer des huisarts en daarom de moeite van het lezen en bekijken waard zijn. Kun je empathie aanleren? Ja, dat blijkt te kunnen, en wel met behulp van een cursus medical humanities. In Californië werden eerstejaars geneeskunde studenten uitgenodigd mee te doen aan een cursus van 8 uur, waarin een psycholoog en een huisarts aan de hand van poëzie en korte verhalen ingingen op thema's als de arts-patiëntrelatie, seksualiteit, lichamelijk onderzoek, pijn, luisteren, ouder worden, culturele verschillen en gedragsverandering.1 Slechts een kwart van de studenten nam deel (22/92). Ze werden gerandomiseerd waarbij de eerste groep gelijk de interventie kreeg en de tweede groep na 6 maanden. Alle deelnemers vulden 2 gevalideerde empathie-vragenlijsten in en daarnaast hielden de onderzoekers ook focusgroepen. Zestien studenten namen aan alle bijeenkomsten deel. De empathie (en de waardering voor medical humanities) nam na de interventie significant toe. Uit de focusgroepen bleek dat vooral het begrip empathie meer inhoud had kregen. Studenten konden beter beschrijven wat empathie inhield en zij zagen in hoe literatuur kan helpen om patiënten beter te begrijpen. Volgens de onderzoekers stimuleert lezen vooral het begrip voor emoties van patiënten. Voorzover ik weet, is dit de enige RCT die het effect van literatuur op het begrip van empathie heeft onderzocht. Zoals op elke kleine trial valt ook hier methodologisch wel iets op aan te merken en het blijft onduidelijk of het gedrag ook werkelijk verandert, maar de resultaten ondersteunen het idee dat elke arts literatuur zou moeten lezen. Ook de huisartsenopleiding kan wat mij betreft wel een injectie met bellettrie gebruiken. Misschien geldt dat nog wel meer voor pure onderzoekers. Verhalen, poëzie en romans leren juist onderzoekers – die immers niet zoals huisartsen dagelijks verhalen horen – het echte leven kennen. Er zijn verscheidene websites die belangstellenden op het goede spoor kunnen zetten.23 (JZ)