De dikke wereld

De obesogene samenleving is een feit. En daarom buitelen organisaties, instituten, lokale en landelijke overheid over – maar toch vooral langs elkaar heen – om ons grootste toekomstige volksgezondheidsprobleem te bestrijden. Maar wat doen ze eigenlijk? En waarom? En helpt het? In dit buitengewoon leesbare boekje kleurt een palet aan deskundigen die obesogene samenleving in. Nu eens geen aandacht voor wel of geen omega-3-vetten of welke medische of voedingskundige invalshoek dan ook, maar voor de maatschappelijke omgeving – of de sociale context – waarin het dik worden of dik blijven letterlijk vorm krijgt. De toch nog iets te bescheiden geformuleerde conclusies van het boek laten geen ruimte voor twijfel: in feite geven bijna alle schrijvers aan dat we vrij weinig tot geen wetenschap hebben van de relatie tussen het ontstaan van overgewicht en alle omgevingsfactoren die daar wel (of geen!) invloed op hebben. Daarmee komen alle interventies en oplossingen die dagelijks over ons uitgestrooid worden in een dubieus daglicht te staan. ‘We missen vooralsnog de kennis om veel te kunnen zeggen over de zin of onzin van maatregelen’ staat in de inleiding. Het zal je als beleidsmaker, of goedbedoelende professional maar gezegd worden. Als je bereid bent om die diskwalificatie voor lief te nemen, is dit boek bijna een gids te noemen die de maatschappelijke en culturele context voor ons ontrafelt. En daarmee geeft het ook aan dat eenvoudige oplossingen – van Sonja Bakkeren tot het invoeren van een vettax – gewoonweg te simplistisch zijn voor het complexe probleem waar wij als huisartsen steeds meer mee te maken krijgen. De zin en onzin van voedingsvoorlichting en bewegen; de rol van de voedingsindustrie; de vette verleiders van de commercie; de ingewikkelde rol van ouders, school, vriendjes, sportclub en andere omgevingsfactoren; het jachtige gezinsleven anno 2007; het schoonheidsideaal; het grote onbehagen van de onverzadigbaarheid en de sociaal-economische wetten van de gezondheidsverschillen: alles passeert de revue. Dit gebeurt op een aansprekende wijze, die ruimschoots stof tot nadenken geeft over het hoe en waarom van de huidige interventies. Is er eigenlijk wel iets evidence-based, behalve de wetenschap dat we het gewoon niet weten? Het antwoord is: we hebben als dokters wel onze medische wetenschap – over oorzaken en gevolgen – maar de maatschappelijke wetenschap op dit terrein staat nog in heel kleine kinderschoentjes. Alleen al die discrepantie maakt het boek meer dan lezenswaardig: een must voor collega’s die zich al dan niet specifiek bezighouden met te dikke patiënten. En dat zijn we dus allemaal.

Rob Oudkerk