Feoderma

Waarmee komt de patiënt?

De patiënt komt met een donkere korrelige verkleuring aan de huid, die er uit kan zien als vervuiling, maar niet met wassen verdwijnt. Voorkeurslokalisaties zijn nek, posterieure malleolus, romp en navel.247

Definitie

Feoderma betekent ‘donkere verkleuring van de huid’ en heeft als gangbare medische benaming ‘terra firma’-forme dermatose (TFFD), ‘aardkorstvormige dermatose’. Het is voor het eerst beschreven in 1987 door Duncan en staat zodoende ook bekend als Duncan’s dirty dermatose.1

Feoderma is een goedaardige asymptomatische verworven huidaandoening met ‘vuil-achtige’ plaques die niet af te wassen zijn met water en zeep maar wel met alcohol. Deze aandoening komt voornamelijk voor bij kinderen.2

Etiologie en pathogenese

Hoewel de exacte pathogenese vooralsnog onduidelijk is, lijkt er sprake te zijn van een vertraagde rijping van keratinocyten, wat leidt tot ophoping van keratinocyten en melatonine in de epidermis. Samen met talg en vuil leidt dit tot de zichtbare ‘aardkorstvormige’ hyperkeratose en hyperpigmentatie.3 De aandoening komt vaker voor bij kinderen met atopische dermatitis en acne vulgaris.4

Differentiaaldiagnose

Feoderma kan gemakkelijk worden verward met dermatosis neglecta, een aandoening waarbij een deel van de huid niet adequaat wordt schoongehouden door hyperesthesie, eerder trauma, lichamelijke beperkingen of psychiatrische problematiek.5 Deze hyperpigmentatie kan met water en zeep worden verwijderd, feoderma niet.

Verder kan nog aan de volgende aandoeningen worden gedacht: pityriasis versicolor, verruceuze epidermale naevi of andere zeldzame ziekten met huidverkleuring zoals de ziekte van Gougerot-Carteaud of acanthosis nigricans.26

Epidemiologie

De aandoening lijkt voornamelijk voor te komen bij kinderen, maar er zijn nauwelijks epidemiologische gegevens bekend. De werkelijke incidentie is waarschijnlijk hoger dan de schaarse literatuur doet vermoeden, daar deze aandoening zelden wordt verwezen naar de tweede lijn.6 De relatief hogere incidentie bij kinderen wordt toegeschreven aan de verminderde zelfzorg of aandacht voor hygiëne.2 Huisartsen zullen feoderma waarschijnlijk registreren onder ICPC-code S08 (andere veranderingen in kleur huid).

Anamnese en onderzoek

De huisarts vraagt naar:

• duur, ernst en beloop;

• algemene hygiëne van het kind;

• effect van wassen met water en zeep van de afwijkingen.

Feoderma wordt zowel gediagnosticeerd als behandeld door te poetsen met een gaas gedrenkt in alcohol. Wanneer de verkleuring niet verdwijnt met water en zeep maar wel met alcohol is de diagnose met voldoende zekerheid gesteld en wordt verder onderzoek afgeraden.67

In biopten van terra-firmaforme dermatose wordt laminaire hyperkeratose gezien met melatonine zowel in de basale laag als in de hyperkeratotische gebieden.3

Beleid

Alcohol Zowel als diagnostiek als voor het verwijderen van de huidverkleuring kan de plek verwijderd worden door te poetsen met een gaas met alcohol. Gebruik bij voorkeur alcohol die geschikt is voor huidreiniging. In ernstige chronische gevallen kunt u er voor kiezen een gaasje gedrenkt in alcohol enkele minuten aan te brengen, om vervolgens de bruine verkleuring weg te vegen.

Overige behandelingen Wanneer er sprake is van een hardnekkige variant kunnen keratolytische lotions, zalven met ureum, salicylzuur of melkzuur worden toegevoegd aan de behandeling.1

Verwijzen, preventie en voorlichting

Alleen diagnostische onzekerheid als de afwijking niet met poetsen met alcohol kan worden verwijderd, is een reden voor verwijzing.246

Feoderma is een onschuldige aandoening die er vuilachtig uitziet maar in het algemeen verwijderd kan worden met alcohol. De aandoening is niet besmettelijk of erfelijk. Mogelijk is er een relatie met verminderde hygiëne. In het algemeen creëert feoderma nauwelijks recidieven. Mocht er toch sprake zijn van een recidief dan kan men dit zelf initieel trachten te verwijderen met alcohol.