Geloof in palliatieve zorg

Dit boekje is in de eerste plaats geschreven voor verpleegkundigen die werken in de terminale zorg. De algemene opvattingen over de waardigheid van het leven, het sterven en een leven na de dood komen aan de orde. Maar Neuberger beschrijft ook de rituelen rondom het levenseinde, lijkverzorging, rouwperiodes en begraven en cremeren van verschillende religies. Ze benadrukt daarbij steeds dat deze algemene zaken niet voor de individuele patiënt hoeven te gelden en dat het erg belangrijk is om de patiënt zelf, of de familie, te vragen wat de wensen en verlangens op spiritueel en religieus gebied zijn. Het is een pleidooi voor interculturele sensitiviteit en respect voor verschillen, en voor de waardigheid van mensen bij hun levenseinde. De informatie is een handreiking om zicht te krijgen op welke kwesties hier kunnen spelen. Achtereenvolgens komen de joodse godsdienst, het christendom, de islam, Afrikaanse en Afro-Caraïbische geloven en gewoonten, het hindoeïsme, het geloof van de sikhs, het boeddhisme, Chinese en Japanse geloven en gewoontes aan de orde. Voorwaar geen geringe opgave voor een boekje van amper honderd bladzijden. Het is dus allemaal uiterst beknopt en kernachtig beschreven. In deze derde editie – de eerste verscheen twintig jaar geleden – is zelfs een hoofdstuk gewijd aan het humanisme. Mensen die op die levensbeschouwing zijn georiënteerd hebben ook een specifieke – al dan niet spiritueel geïnspireerde – rouwverwerking en omgang met het sterven. Al in de inleiding wijst Neuberger erop dat mensen zonder religie of cultureel bepaalde traditie in het omgaan met sterven en rouwververking, moeilijk vorm kunnen geven aan hun verdriet. Het woord compassie komt in het boek niet voor, maar het boekje is een sterk pleidooi voor het ontwikkelen van empathie en betrokkenheid in de terminale gezondheidszorg en zorg voor nabestaanden. Ik vind het boekje heel lezenswaardig en kan het aanbevelen als verplichte kost voor dokters in een multiculturele samenleving. Opmerkelijk dat er geen Nederlandse vertaling van dit boekje, of een equivalent, bestaat, terwijl er zo veel geschreven wordt over palliatieve en terminale zorg.