Gezondheid!

Definities van de begrippen gezondheid en ziekte zijn afhankelijk van de tijd, de cultuur en de samenleving waarin ze ontstaan. Voorbeelden van definiërende modellen zijn het biomedische en het sociale model. In het eerste model overheerst het idee dat ziekte een afwijking is van de norm en dat gezondheid bestaat in de afwezigheid van ziekte. Maar hetgeen normaal gevonden wordt, is ook weer afhankelijk van historische, culturele en sociale factoren; het is dan ook een moreel geladen begrip. Het biomedische model heeft dus een voornamelijk negatieve insteek (ziekte als afwijking) terwijl het sociale model veel meer uitgaat van een positieve zienswijze. Gezondheid heeft in dat discours te maken met wel-zijn, in-de-wereld-zijn, waarbij afwezigheid van ziekte een bijkomende, maar niet noodzakelijke voorwaarde is. Hoe verschillende modellen totstandkomen, gezondheid en ziekte ervaren worden, mensen ermee omgaan en de samenleving haar rol daarbij speelt, wordt op een zeer leesbare wijze uiteengezet. Het laatste, interessante hoofdstuk behandelt de begrippen gezondheid en ziekte in de postmoderne samenleving. Blaxter stelt dat de grenzen tussen ziek en niet-ziek, tussen leven en dood, tussen zelf en niet-zelf minder scherp zijn geworden en voortdurend verschuiven. De patiënt krijgt steeds meer zelfbeschikking over de eigen gezondheid. Waar de vroegere gezondheidszorg vooral gericht was op curatie, gegrond in structuren en instituties waarin de arts-patiëntrelatie centraal stond, is de hedendaagse gezondheidszorg veel meer op preventie gericht, niet meer geïnstitutionaliseerd maar multidisciplinair. Mede doordat mensen gemakkelijker toegang tot kennis hebben via internet worden zij steeds meer verantwoordelijk voor hun eigen gezondheid. Privé-gezondheid wordt een handelsartikel, koopwaar. Daarnaast verandert de rol van de samenleving (de ‘politiek’) die ervoor dient te zorgen dat individuen in staat zijn om de regie over de eigen gezondheid op zich te nemen. Voorbeelden zijn genetische screening, voorlichting en risicobeheersing. Blaxter stelt zelf terecht dat Health geen tekstboek is, maar een inleiding in ideeën over gezondheid en ziekte. (Medisch-) sociologisch onderlegde lezers zullen, behalve in het slothoofdstuk weinig nieuws tegenkomen. Echter (huis)artsen die voornamelijk denken en handelen vanuit het vertrouwde, maar beperkte biomedische model krijgen interessante ideeën en een veelheid aan informatie aangeboden. Het is helder geschreven en biedt reflectie en verdere verdieping. Aanbevolen dus.