Hoofd- en halszaken

Tumoren in het hoofd-halsgebied worden de laatste jaren vaker pas in een laat stadium gediagnosticeerd. Deze bevinding was aanleiding om bij zo’n 300 patiënten, die tussen 2000 en 2002 in het UMC behandeld werden voor een tumor in het hoofd-halsgebied, na te gaan of er sprake was van patient delay. In het traject tussen gewaarwording van symptomen en het starten van de behandeling zijn maar liefst zeven fasen te onderscheiden. Een aanzienlijk deel daarvan komt op conto van de patiënt: appraisal delay, de tijd tussen ontdekking van de eerste symptomen en het moment waarop men denkt ziek te zijn; illness delay, de tijd die verstrijkt tussen het besef ziek te zijn en het besluit medische hulp in te roepen en het behavioural delay, de tijd die verloopt voordat de patiënt werkelijk de afspraak maakt (bijvoorbeeld door vakantie of drukte). Dan pas komt de dokter in beeld: de tijd die verstrijkt voordat de patiënt een afspraak krijgt, de tijd die het duurt voordat de dokter de diagnose stelt en verwijst, enzovoorts. Probleem bij dit soort onderzoek is dat je per definitie pas achteraf kunt vaststellen of er sprake is van patient delay. De gegevens over de tijd die verstreken is tussen het optreden van de symptomen en de eerste afspraak bij de arts zijn niet erg betrouwbaar. Om die reden zijn ook partners en behandelend artsen geënquêteerd en medische gegevens uit de status gedestilleerd. De meeste patiënten vonden hun symptomen (keelpijn, heesheid, verkoudheid, moeheid) niet verontrustend en wachtten daarom af. Bij duidelijk waarneembare knobbels of zweren lag dat anders. Ook als de huisarts na een eerste bezoek geadviseerd had om terug te komen als de klachten niet verdwenen, wachtten veel patiënten af. Een belangrijke bevinding was dat meer mensen terugkwamen als de arts een concrete periode had genoemd. Afwachtend gedrag kwam meer voor bij zware drinkers en rokers, bij mensen met een minder optimistische instelling, en bij mensen die niet beschikten over een probleemoplossende of steunzoekende copingstijl. Deze persoonlijke factoren verklaarden slechts 25% van de variantie in uitstel. De meeste symptomen die kunnen wijzen op een tumor, komen veel voor en zijn in het algemeen onschuldig. Toch volgt de onvermijdelijke aanbeveling dat we mensen moeten voorlichten over de mogelijk ernstige aard van hun symptomen. Lang leve de angstsamenleving: u bent ziek tot het tegendeel bewezen is.

Henriëtte van der Horst