Implementeren: wetenschap en praktijk

Vorig jaar verschenen bijna gelijktijdig twee rapporten over het onderwerp ‘implementeren’: een van de Gezondheidsraad 1 en een van Zorgonderzoek Nederland (ZON). 2 Reden voor de ZON-commissie ‘Effectieve implementatie’ voor het houden van een werkconferentie eind 2000. Onder leiding van dagvoorzitter Niek Klazinga discussieerden vijftig implementatieonderzoekers en -deskundigen over het gebruik van verandertheorieën bij implementatie van vernieuwingen in de gezondheidszorg. De auteurs van beide rapporten hielden een inleiding over hun belangrijkste bevindingen Het ZON/WOK-rapport beschrijft de ‘body of knowledge’ op basis van effectstudies naar diverse implementatiestrategieën. Sommige strategieën zijn soms effectief, maar er bestaat geen optimale interventie. Wel is het mogelijk om kansrijke elementen van interventies en bevorderende en belemmerende factoren voor implementatie aan te wijzen. Het rapport van de Gezondheidsraad bepleit meer tweerichtingsverkeer tussen praktijk en wetenschap bij de transfer van wetenschappelijke inzichten naar de dagelijkse praktijk van de zorgverlener. Joost Zaat relativeerde in zijn reactie op beide rapporten de modeterm ‘implementatie’, o.a. door te beginnen met een stukje uit de voordracht van Frans Huygen in 1956 waarin hij de oprichting van het NHG aankondigde. Volgens hem zijn de meeste veranderingen in het zorgproces tot stand gekomen zonder een aparte implementatiestrategie. Omdat de review van ZON zich beperkt tot publicaties in wetenschappelijke tijdschriften, ontbreken volgens de aanwezige deskundigen belangrijke ervaringsgegevens over de implementatie in de dagelijkse praktijk. Het Nationaal Instituut voor Gezondheidsbevordering en Ziektepreventie (NIGZ) heeft onlangs het Centrum voor Review en Implementatie opgericht om juist deze praktijkkennis op te nemen in haar systematische reviews. Ten slotte werd kort gediscussieerd over de vraag wat er nodig is om meer synergie te bereiken tussen verschillende implementatieonderzoekers en welke soorten onderzoek nodig en gewenst zijn. De antwoorden: ‘er moet meer ruimte komen voor “bottom-up implementatie”, en: ‘er is niet één recept voor succesvolle implementatie, maar wel een boek vol ingrediënten waarmee ieder zijn eigen menu kan samenstellen.’ Het is afwachten of daarvan veel doorsijpelt naar de dagelijkse huisartspraktijk. (TD)