Het implementeren van enkelzijdig beeldbellen

Beeldbellen geldt al jaren als een belofte voor de huisartsenzorg, maar de technologie is in de praktijk nog nauwelijks ingezet.1 COVID-19 heeft dat radicaal veranderd. Een enquête van het Nivel liet eind april 2020 zien dat 693 (48%) van de 1443 bevraagde huisartsenpraktijken met spoed beeldbellen had ingevoerd.2 Meer dan 20% van de huisartsenpraktijken gaf aan dat ze beeldbellen ook na de pandemie wilden blijven inzetten. Maar het beeldbellen mag dan explosief zijn toegenomen, wetenschappelijk onderzoek naar de implementatie ervan blijft schaars. We besloten die implementatie daarom in kaart te brengen voor ons eigen gezondheidscentrum en te onderzoeken of artsen en patiënten onze implementatie van (enkelzijdig) beeldbellen acceptabel vonden.3 Ons gezondheidscentrum Haveneiland is 1 van de 16 gezondheidscentra binnen de Stichting Amsterdamse Gezondheidscentra (SAG) en biedt zorg aan 9400 patiënten in Amsterdam IJburg. Ten opzichte van het landelijk gemiddelde bevat onze populatie relatief veel patiënten met een migratieachtergrond en weinig ouderen. In het centrum werken 6 vaste huisartsen, 1 huisarts-in-opleiding en 4 vaste praktijkassistenten.

Voordat we startten met beeldbellen hebben we geïnventariseerd hoe onze huisartsen en praktijkassistenten ertegenaan keken. Dat deden we in semigestructureerde interviews met 5 huisartsen en de coördinerend praktijkassistent, uitgevoerd en opgenomen door 1 auteur (VV). Vanwege tijdsdruk hebben we de interviews niet thematisch geanalyseerd, maar gebruikt om het implementatieprotocol vorm te geven en te bepalen bij welke patiënten beeldbellen kon worden ingezet. Hierna registreerden de artsen gedurende 9 weken elk beeldbelconsult dat ze voerden. In de laatste 4 weken nodigden we ook patiënten uit om hun mening te geven over hun beeldbelconsult.

Voorbereiding: interviews en protocol

In de voorbereidende interviews kwam een vaste lijst van punten aan de orde [bijlage 1]. Alle geïnterviewden waren enthousiast over de invoering van het beeldbellen en zagen het in principe als een nuttige innovatie. De voor- en nadelen die ze benoemden, zijn samengevat in [tabel 1]. We bespraken voor welk type klachten beeldbelconsulten geschikt zouden zijn en welke factoren het implementatieproces zouden kunnen verstoren.

Alle geïnterviewden gaven aan dat de beeldbelconsulten vooral eenvoudig op te zetten moeten zijn en technisch goed moeten werken. Aan de hand van deze informatie stelden we een eenvoudig inclusieprotocol op voor de praktijkassistenten [infographic]. In de agenda van de huisarts planden ze patiënten in die openstonden voor beeldbellen en aan de criteria voldeden als beeldbelconsult.

Voor de consulten zelf gebruikten we WeSeeDo, een applicatie waarmee parallel aan het telefoongesprek een eenzijdige, beveiligde videoverbinding kan worden opgezet. De huisarts nam telefonisch contact op met de patiënt en stuurde via sms een link naar diens mobiele telefoon. Door op deze link te klikken gaf de patiënt tijdelijk toegang tot de camera van zijn telefoon. Zo kon de huisarts wel de patiënt zien, maar de patiënt niet de huisarts. We vroegen de huisartsen om gedurende 9 weken na elk beeldbelconsult een korte (papieren) vragenlijst in te vullen [bijlage 2]; in de laatste 4 weken vroegen we ook patiënten om online een vragenlijst over hun beeldbelconsult in te vullen [bijlage 3].

Ervaringen van huisartsen

In de 9 weken tussen 13 april en 12 juni 2020 registreerden we 85 enkelzijdige beeldbelconsulten [tabel 2]. De meeste beeldbelconsulten vonden plaats met relatief jonge patiënten en de ingangsklacht was bijna altijd (85%) een dermatologisch probleem. [Tabel 3] laat zien dat de artsen in vrijwel alle consulten tevreden tot zeer tevreden waren over het contact met de patiënt en over de mate waarin zij de patiënt konden helpen. Over de technische aspecten waren de respondenten minder enthousiast: over 30% van de beeldbelconsulten waren ze in dit opzicht ontevreden of neutraal. Desondanks hadden ze slechts in een klein aantal consulten nog behoefte aan een vervolgconsult face-to-face (13%). Bij 80% van de consulten waren de artsen ook achteraf blij dat ze bij deze klacht voor een beeldbelconsult hadden gekozen.

Ervaringen van patiënten

In de 4 weken tussen 18 mei en 12 juni nodigden we ook de patiënten uit voor de (online) enquête. In deze periode registreerden we 38 beeldbelconsulten en 12 patiënten (38%) vulden het vragenformulier in. Hun oordeel was zeer positief. Alle 12 patiënten waren tevreden of zeer tevreden over het contact en over de mate waarin zij geholpen waren, 11 patiënten (92%) waren tevreden of zeer tevreden over de technische aspecten van het consult. De meesten (83%) waren, net als de huisartsen, achteraf blij met de keuze voor een beeldbelconsult (slechts 2 van de 12 patiënten hadden achteraf liever een face-to-face consult gehad), en 92% zou ook bij een nieuwe klacht openstaan voor een beeldbelconsult.

Interpretatie van de resultaten

Dit was een kleinschalig en snel uitgevoerd implementatieproject in 1 Amsterdams gezondheidscentrum, dus bij de interpretatie van de resultaten is voorzichtigheid geboden. Het protocol is vooraf opgesteld aan de hand van gestructureerde interviews, maar dataverzameling en analyse voldoen niet aan de eisen van volwaardig kwalitatief onderzoek.

Tijdens het implementatieproject werden per dag gemiddeld 2 beeldbelconsulten gevoerd, wat slechts een fractie was van alle consulten in ons gezondheidscentrum. Dat lag voor een deel aan de COVID-19-pandemie, die de omstandigheden voor dit veranderproces extra uitdagend maakte. Het aantal door patiënten beoordeelde beeldbelconsulten was laag en het is mogelijk dat kritische patiënten de enquête niet hebben ingevuld.

Eigen ervaringen

Tijdens het implementatieproject benoemden de huisartsen in ons gezondheidscentrum veel voordelen van beeldbellen. Eenvoud en technische betrouwbaarheid beschouwden ze als de belangrijkste succesfactoren. We ontwikkelden een eenvoudig protocol, zodat enkelzijdige beeldbelconsulten veilig konden worden aangeboden aan een grote groep patiënten bij uiteenlopende indicaties. Uit onze 9 weken durende registratie bleek dat verreweg de meeste beeldbelconsulten (85%) een dermatologische klacht betroffen. In bijna alle consulten was zowel de patiënt als de huisarts naderhand tevreden over het contact en over de mate waarin de patiënt werd geholpen. De technische betrouwbaarheid verdient wel verbetering; in bijna 1 op de 3 consulten was de huisarts daarover niet tevreden.

Desalniettemin hebben we (enkelzijdig) beeldbellen gestructureerd kunnen invoeren en belangrijke lessen geleerd. Het verraste ons dat de beeldbelconsulten voornamelijk bij dermatologische klachten werden gevoerd, terwijl ons protocol ruimte gaf aan meer verschillende klachten. Een mogelijke verklaring is dat het protocol dermatologische klachten expliciet vermeldde. Ook kan hebben meegespeeld dat we alleen eenzijdig konden beeldbellen. Bij tweezijdig beeldbellen kun je als arts beter contact maken met de patiënt en zou ons protocol in theorie kunnen leiden tot ruimere inzet van beeldbellen bij meer indicaties.

Wat is er bekend vanuit de literatuur?

In Britse kwalitatieve onderzoeken zijn ongeveer dezelfde voor- en nadelen van beeldbelconsulten genoemd als die onze huisartsen noemden en bleek ook de bereidheid van patiënten om te beeldbellen groot.45 Andere conclusies waren dat beeldbelconsulten qua inhoud, consultduur en kwaliteit gelijkwaardig zijn aan telefonische consulten, maar dat beide qua kwaliteit van communicatie onderdoen voor face-to-face consulten.6 Beeldbellen lijkt vooral geschikt bij jonge, technisch vaardige patiënten met enkelvoudige problemen.56 Volgens de meeste onderzoekers zullen beeldbelconsulten pas een vaste plaats krijgen in het aanbod van de huisarts wanneer de technologie betrouwbaarder wordt en naadloos is verweven in de werkprocessen.14567 Integratie van beeldbellen in het huisartseninformatiesysteem is wat ons betreft dan ook een vereiste voor duurzame implementatie, zodat je met 1 klik in het dossier contact kunt leggen met de patiënt.

Conclusie

Huisartsen zien veel voordelen van beeldbellen en zowel huisartsen als patiënten waren in ons onderzoek positief over de enkelzijdige beeldbelconsulten, mits deze goed verliepen. We hebben in dit implementatieproject een protocol ontwikkeld voor enkelzijdig beeldbellen in de huisartsenpraktijk en we hopen dat andere praktijken deze informatie kunnen gebruiken om deze nieuwe vorm van zorg snel aan te bieden en te evalueren. Anno 2021 zouden huisarts en patiënt eenvoudig en betrouwbaar moeten kunnen beeldbellen. Als we dit in de praktijk weten te realiseren, verdient beeldbellen ook na de COVID-19-pandemie een vaste plek in ons arsenaal.

Dankbetuiging

We willen graag alle huisartsen, praktijkassistenten en patiënten van SAG Gezondheidscentrum Haveneiland bedanken die hebben meegewerkt. Onze speciale dank gaat uit naar Esra Tekin, de praktijkassistent die samen met ons de implementatie heeft gecoördineerd.

Cijfers zijn n (%).* Consultduur en type klacht werden niet uitgevraagd in de patiëntenquête.† Overige klachten waren ‘geluidje bij navelbreuk’ en ‘pijn bij kaak/oor’.

Cijfers zijn n (%).* Bij 5 beeldbelconsulten niet ingevuld.† Bij 3 beeldbelconsulten niet ingevuld.‡ Bij 4 beeldbelconsulten niet ingevuld. Nee (1) = face-to-face consult was beter geweest; nee (2) = telefonisch consult was beter geweest; nee (3) = e-consult met foto was beter geweest.