Achtergrond Dat muziek ons door het smartelijke leven heen kan helpen, op de been houden en emoties oproept, is geen nieuwtje. In de geneeskunde wordt muziek met name in de psychiatrie gebruikt om de zielenpijn wat te verzachten, maar het is onvoldoende onderzocht of muziek ook lichamelijke pijnen kan verminderen. Doel In deze review wordt de effectiviteit van muziek bij de behandeling van acute pijn, chronische pijn en pijn bij kankerpatiënten onderzocht. Zoekstrategieen uitkomstmaten Steeds zochten twee van de auteurs in de Cochrane Library, MEDLINE, EMBASE, PsycINFO en LILACS naar RCT’s die het effect van muziek op elke vorm van pijn bij kinderen en volwassenen tot onderwerp hadden. De auteurs legden geen beperkingen op aan de taal waarin publicaties geschreven waren. Ze keken met name naar het gemiddelde verschil in pijnintensiteit, naar het aantal patiënten dat minstens 50% minder pijn aangaf bij het beluisteren van muziek en eventueel de (verminderde) behoefte aan morfinetabletten. Om nader te onderzoeken in hoeverre er sprake zou zijn van statistische heterogeniteit verdeelden ze de pijnpatiënten in groepen met acute pijn, chronische pijn, kinderen, volwassenen et cetera. Ook behandelden ze onderzoeken waarin de patiënten zelf hun muziek mochten uitkiezen apart. Onderzoeken die muziek vergeleken met andere vormen van kunstzinnige behandeling om de pijn te verminderen, sloten ze uit. Resultaten Uiteindelijk bleken 51 onderzoeken (1867 patiënten, 1796 controles) te voldoen aan de insluitingscriteria. In de onderzoeken naar de gemiddelde pijnintensiteit (31 onderzoeken) bleek een enorm variatie in het effect van muziek (grote heterogeniteit). Deze variatie bleef bestaan als je de onderzoeken indeelde in ‘pijngroepen’ (acuut, chronisch, kanker, kind/volwassene). Alleen in de groep van postoperatieve patiënten bleek een klein statistisch significant effect te bestaan: op een schaal van 0-10 bleek de pijnintensiteit met 0,5 eenheden te verminderen wanneer patiënten luisterden naar muziek. Het maakte daarbij niet uit of patiënten zelf hun muziek uitkozen. De auteurs vonden 4 onderzoeken, die nagingen hoe hoog het percentage patiënten is bij wie je met muziek een pijnintensiteitsdaling van minstens 50% kan bereiken. De muziekluisteraars hadden 70% meer kans op zo’n resultaat dan de patiënten die de muziek moesten ontberen. De onderzoeken die de morfinebehoefte van postoperatieve patiënten maten met en zonder muziek gaven een minimaal verschil te zien: 1 mg morfine minder voor de muziekluisteraars. Conclusie De conclusie van de auteurs is dat luisteren naar muziek de intensiteit van de pijn en morfinebehoefte maar een heel klein beetje vermindert. De klinische betekenis is onduidelijk.
Commentaar
In hoeverre we hier nu van harde evidence-based resultaten kunnen spreken, is maar de vraag. Slechts 13 van de 51 onderzoeken bleken voldoende statistisch onderbouwd te zijn. Bovendien was er in de meeste onderzoeken statistische heterogeniteit die niet verklaard kon worden. Een andere reden om de resultaten van deze review met enige argwaan te bekijken is dat het volgens de reviewers niet uitmaakt of de patiënt zelf de muziek heeft uitgezocht of zomaar iets te horen krijgt. Elk mens met boerenverstand zal begrijpen dat iedereen zijn eigen muziek met de daarbij horende emoties verkiest en van de ene soort muziek hoofdpijn krijgt, terwijl de andere soort muziek juist helend werkt – hoewel we misschien een uitzondering voor Mozart en Bach moeten maken. De reviewers stellen hier muziek gelijk aan muzak. Getuigt het niet van weinig inzicht in het menselijke gevoelsleven, ja is het eigenlijk niet onbetamelijk en platvloers een systematische review over dit onderwerp te fabriceren? Mijn wat emotioneel getinte conclusie: lieve collega-huisartsen, trek je niets aan van dit wanproduct in de overigens vaak prachtige Cochrane-reeks. Blijf je patiënten adviseren om eens dit of dat stuk muziek te beluisteren. Wij kennen onze patiënten, hun context en soms hun gevoelsleven. Het adviseren om te luisteren naar een stukje muziek (evenals het meegeven van een gedicht) kan helend zijn, of het nu evidence-based is of niet.
Henk Thiadens
Reacties
Er zijn nog geen reacties.
