Overbodige richtlijnen

Van sommige boeken begrijp ik niet voor wie ze geschreven zijn. Dit is er zo een. Een boek met 68 auteurs, van wie er 6 de redactie voeren, dat kan bijna niet goed gaan. Aan ambitie was er geen gebrek: de auteurs beginnen met hun eigen ‘Haamstede definitie van richtlijnen’, ‘die hopelijk alle andere definities die in omloop zijn zal vervangen’. Volgens die – blijkbaar in een zomerhuisje gemaakte – definitie is ‘een richtlijn een document met aanbevelingen, adviezen en handelingsinstructies ter ondersteuning van de besluitvorming van professionals in de zorg en patiënten, berustend op de resultaten van wetenschappelijk onderzoek met daarop gebaseerde discussie en aansluitende meningsvorming, gericht op het expliciteren van doeltreffend en doelmatig handelen’. Daar kijkt de argeloze gebruiker van NHG-Standaarden vast van op. Het boek, waaraan de fine fleur van de Nederlandse richtlijnmakers heeft meegewerkt, bestaat uit 5 delen met bij elkaar 32 hoofdstukken. Het eerste deel bevat 8 algemene hoofdstukken over onderwerpen als het doel, het historisch perspectief en de methoden van richtlijnontwikkeling. Maar het bevat ook een hoofdstuk over sekse en etniciteit en de juridische aspecten. Een kritisch hoofdstuk over het nut van richtlijnen ontbreekt. De redactie komt niet verder dan dat het ‘duidelijk is dat richtlijnen nodig en nuttig zijn en voordelen opleveren met betrekking tot de zorginhoud, de zorgverlening en de zorgorganisatie’. In het slotdeel over evaluatie dragen ze daar wel enige onderbouwing voor aan, maar die is niet bijster sterk, zoals het methodologisch matige kwaliteitsrapport uit de Tweede Nationale Studie. Voordat de lezer op dat punt is aangekomen heeft hij echter eerst 28 andere hoofdstukken moeten lezen. Sommige hoofdstukken zijn overigens wel aardig. Zo zijn er aardige hoofdstukken over formuleren van aanbevelingen en over ICT-ondersteuning. Maar er zijn ook vreselijke open deuren over het nut van voorzitters en notulisten. In het hoofdstuk over de structuur van een richtlijn staat een mooie aanbeveling: ‘Voorwaarden voor een succesvol gebruik van richtlijnen in de praktijk is dat ze prettig leesbaar, attractief en eenvoudig te raadplegen zijn.’ Hadden de redacteuren dat maar bij hun eigen boek gedaan en hadden ze maar wat kritischer naar de inhoud gekeken zodat ze meer bewijs en minder geloof hadden opgeschreven. Daarbij is het boek ook nog allerbelabberdst geredigeerd. Zonde, deze groep deskundigen had het toch makkelijk een stuk beter kunnen en moeten doen. Naar ik begrepen heb, heeft de Orde van Medisch Specialisten een flink aantal boeken afgenomen om uit te delen aan deelnemers van richtlijnwerkgroepen. Mogelijk redt dat de oplage een beetje. Of de deelnemers er iets aan hebben, waag ik te betwijfelen.