Palliatieve zorg vandaag en morgen

Als gevolg van de huidige ontwikkelingen in de gezondheidszorg en in de maatschappij, zoals de behoefte aan kwaliteitsverbetering en gevolgen van de vergrijzing, is de aandacht voor palliatieve zorg in Nederland sterk toegenomen. In opdracht van ZorgOnderzoek Nederland onderzochten de auteurs verschillende scenario's voor palliatieve zorg voor terminale patiënten en hun familie tot aan het jaar 2015. In dit goed leesbare rapport zetten zij daarbij de demografische tendensen en wensen van gebruikers af tegen het nu bestaande aanbod aan palliatieve zorg en de te verwachten ontwikkelingen. Zij zien vier mogelijke scenario's die als uitgangspunt zouden kunnen dienen voor politieke besluitvorming. De demografische ontwikkelingen wijzen op een toename van 20% aan sterfte aan niet-acute aandoeningen. De plaats van overlijden: thuis, verpleeg-/verzorgingshuis of ziekenhuis, zal daarbij verhoudingsgewijs nauwelijks veranderen. In een zeer interessant hoofdstuk wordt verslag gedaan van kwalitatieve interviews naar de zorgbehoefte van patiënten en hun familie. Behoefte aan goede pijn- en symptoombestrijding blijkt hand in hand te gaan met vraag naar emotionele, spirituele en praktische ondersteuning. Om crisissituaties het hoofd te kunnen bieden moet zorg snel geleverd kunnen worden en moeten ruime mogelijkheden voorhanden zijn voor acute opnames, hetzij in verpleeg- of verzorgingshuizen of hospices. In de vier scenario's zijn combinaties van gelijkheid versus individualiteit, en van generalisme versus specialisme beschreven. Doordat deze accenten worden belicht, worden onder meer verschillen zichtbaar in toegankelijkheid van de zorg, in mogelijkheden in te gaan op individuele wensen van patiënten en op opleidingsniveau van de hulpverleners. Duidelijke knelpunten die zichtbaar worden zijn de – overigens ook nu al bestaande – tekorten aan arbeidskrachten en/of dure zorg. De praktische waarde van dit rapport voor de huisarts ligt mijns inziens met name in de uitvoerige beschrijving van de zorgbehoeften van de patiënt en de naasten. Huisartsen zullen steeds meer moeten werken met zorgagenda's en een zorgplan, waarbij zaken zoals hier beschreven en gerelateerd aan de situatie van de individuele patiënt, uitgangspunt dienen te zijn voor een goede zorg.