Psychotherapie is helpen verdragen

De auteur is arts en systeemtherapeut. Hij haakt aan bij de actualiteit, waarin psychotherapie zich heeft doorontwikkeld naar protocollaire behandelingen voor specifieke DSM-diagnosen met als doel de patiënt en zijn coping te veranderen. Dat een patiënt door psychotherapie verandert is echter een mythe, stelt Van Oenen. De belangrijkste toegevoegde waarde van psychotherapie is het vergroten van de capaciteit van de cliënt om lijden, verlies, ambiguïteit en kwetsbaarheid te verdragen. Therapie is een stapsgewijs proces waarin de therapeut en de cliënt gezamenlijk werken aan onverdraaglijke gedachten en gevoelens. Helpen verdragen, dat is de essentie van alle hedendaagse psychotherapieën.

De opgeblazen verwachting over veranderen is schadelijk voor het individu en voor de samenleving. Die gedachte versterkt het sprookje van de maakbaarheid en leidt tot overdreven verwachtingen van specifieke therapieën, waardoor lange wachtlijsten ontstaan en ondertussen de cliënt het eigen potentieel parkeert.

De mythe is een gevolg van de predominantie van de natuurwetenschappen, het dichotome denken, het oorzaak-gevolgmodel. En de financiering van de zorg heeft deze modellen gevolgd, terwijl de gemeten verbeteringen slechts kortetermijnfluctuaties zijn. Maar psychotherapie valt onder de geesteswetenschappen waarbij het gaat om een continuüm van gevoelens, stemming en welzijn. De aspecifieke factoren, het wederkerige proces en taal zijn de werkzame ingrediënten van psychotherapie. En ‘genezing’ bestaat niet, want lijden is subjectief en fluctueert in de tijd. Daarom zijn lange behandeltrajecten vaak niet zinvol. Als de patiënt weer op eigen kracht verder kan, is het zaak om de behandeling af te sluiten met de toezegging dat zo nodig een nieuwe afspraak kan worden gemaakt. Kortom, net als in de huisartsgeneeskunde?

De betekenis van dit boek is voor huisartsen en aios: het is een fraai pleidooi voor bescheidener verwachtingen van de ggz.