Samenvatting
Chronisch slaapmiddelengebruik is een lastig probleem om aan te pakken. Alle argumenten zijn bekend: na twee weken helpen de pillen niet meer bij het slapen, terwijl de bijwerkingen wél blijven voortduren. Het is dus duur en het is schadelijk. Helaas is bijna elke patiënt ervan overtuigd dat de slaapmiddelen hem of haar juist uitstekend helpen, en iedere praktijk heeft dan ook wel een groep patiënten die chronisch slaapmiddelen gebruikt. Een verloren zaak? Of valt er met een stapsgewijze aanpak toch winst te boeken?
Casus
U wordt met spoed geroepen bij mevrouw Ten Cate, 82 jaar. Zij is gevallen en ligt nog op de grond als u aankomt. Ze vertelt dat ze de laatste dagen wat slechter ter been is. Ze was vanmorgen toen ze opstond nog erg moe en is in de keuken over de drempel gestruikeld. Ze heeft een heupfractuur, waarvoor u mevrouw naar het plaatselijke ziekenhuis verwijst. Als u naar huis rijdt realiseert u zich dat u mevrouw een paar dagen geleden temazepam 10 mg heeft voorgeschreven omdat ze de laatste tijd door familieomstandigheden slecht sliep. U probeerde mevrouw nog van de slaapmiddelen af te houden, maar ze hield voet bij stuk: haar vriendinnen slikken ze ook al jaren! En zie…wat zijn de consequenties?! U besluit nu toch eindelijk eens een plan van aanpak te maken om het slaapmiddelengebruik in uw praktijk terug te dringen.
Het stappenplan
Om het onderwerp aan te pakken, kunt u (samen met de assistente) gebruikmaken van het vierstappenplan van de zogeheten kwaliteitscyclus:
- Wat pakken we aan? Wat is ons onderwerp? Wat is ons doel? Wat willen we bereiken?
- Wat is de stand van zaken?
- Hoe pakken we het aan? Het maken van een plan en het uitvoeren ervan.
- Wat is het resultaat? Evaluatie van het verbeteringsproject en eventueel het bijstellen van het plan.
Stap 1. Wat pakken we aan?
Naar aanleiding van bovenstaande casus wilt u een kwaliteitsproject starten met als doel het terugdringen van het slaapmiddelengebruik in uw praktijk. U kunt zich daarbij richten op het totale slaapmiddelengebruik, maar u kunt ook een of meer deelprojecten starten, bijvoorbeeld om dubbelgebruik tegen te gaan of – vanwege de schrik om wat is gebeurd met mevrouw Ten Cate – om het gebruik van slaapmiddelen van ouderen in uw praktijk waar mogelijk te minimaliseren. Dit doel kunt u in stap 2 nog wat nader toespitsen.
Stap 2. Wat is de stand van zaken?
a. Het inventariseren van het slaapmiddelengebruik in de praktijk
Hoe omvangrijk is het gebruik van slaapmiddelen in uw eigen praktijk? Voor het antwoord op deze vraag kunt u de apotheker vragen een uitdraai te maken van de in de laatste twaalf maanden in uw praktijk voorgeschreven benzodiazepines en tevens zolpidem en zopiclon. Bij de geselecteerde groep patiënten kunt u kijken naar verschillende aspecten om inzicht te krijgen in het problematisch gebruik van slaapmiddelen in uw praktijk:
- Chronisch gebruik van slaapmedicatie.
- Te hoge dosering bij patiënten ouder dan 65 jaar. Ouderen hebben veelal een tragere afbraak van slaapmiddelen en ondervinden voldoende effect bij de geriatrische dosering: de helft van de normale dosering.
- Dubbelgebruik. Indien sedering overdag gewenst is, wordt aanbevolen langerwerkende benzodiazepines voor te schrijven en niet verschillende middelen door elkaar te laten gebruiken.
- Meest voorgeschreven middelen. De middelen van eerste keuze zijn benzodiazepines met een korte werking, zoals temazepam, lormetazepam of brotizolam. De tweede keus is zolpidem. Vallen de middelen die u het meest voorschrijft hieronder?
b. Het in kaart brengen van de praktijkorganisatie met betrekking tot slaapmedicatie
Om een idee te krijgen van de precieze oorzaak van overmatig slaapmiddelengebruik in uw praktijk, kunt u de praktijkorganisatie met betrekking tot het voorschrijven van slaapmedicatie in beeld brengen.
Beschrijf uw eigen rol in het voorschrijven van slaapmiddelen, die van uw assistente en de manier waarop het HIS u hierbij kan ondersteunen. Het NHG heeft hiervoor een checklist ontwikkeld, te vinden op http://nhg.artsennet.nl. In de checklist is een onderscheid gemaakt tussen het voorschrijven van het eerste recept en van herhalingsrecepten.
Het eerste recept
Door het eerste recept zeer terughoudend en zorgvuldig voor te schrijven kan chronisch gebruik worden voorkomen. Hoe gaat u hier zelf mee om? Geeft u maximaal twee weken? (Na die tijd is gewenning opgetreden en werkt het slaapmiddel niet meer voldoende.) Laat u de patiënt terugkomen na twee weken? Voorlichting over de werking, de bijwerkingen en het gevaar voor afhankelijkheid is hierbij zeer belangrijk. Het kan lastig zijn als een andere arts, bijvoorbeeld tijdens de dienst of een ziekenhuisopname, het eerste recept heeft voorgeschreven. Bestaan hierover afspraken zowel in uw eigen praktijk als met de huisartsenpost?
Herhalingsrecepten
Bij herhalingsrecepten is er vaak sprake van chronisch gebruik en afhankelijkheid van slaapmiddelen. Veelal komen de telefonisch aangevraagde herhalingsrecepten slechts bij u langs voor een handtekening. De afspraken die u hierover met uw assistente maakt zijn cruciaal, want zij moet weten wie er wel en niet een herhalingsrecept mogen en wie op het spreekuur moeten komen, en wat ze moet doen als een patiënt te vroeg om een herhalingsrecept vraagt. Hoe is dit in uw praktijk geregeld?
Verschillende onderdelen van de praktijkorganisatie kunnen voor verbetering in aanmerking komen: de aanpak van de huisarts, afspraken met de assistente of de programmering van het HIS. Als u iets wilt veranderen in de praktijk, denk dan aan die onderdelen die relatief weinig moeite kosten maar die wel een grote invloed op het chronisch of problematisch gebruik van slaapmiddelen hebben.
Reacties
Er zijn nog geen reacties.
