Is testosteronbehandeling zinvol en veilig?

De auteurs analyseerden de uitkomsten van 38 RCT’s en 20 observationele onderzoeken waarin mannen met een testosterontekort werden behandeld met testosteron. De definitie van testosterontekort (op basis van symptomen en/of serumconcentratie) en de aangeboden behandeling (dosis en toedieningsroute) verschilden sterk. Testosteron verbeterde het subjectief seksueel functioneren enigszins (7 RCT’s; n = 1140; Cohen’s d 0,35 (klein tot matig effect); 95%-BI 0,23 tot 0,46; I2 = 0%), maar deed niets voor het fysiek functioneren of de subjectieve kwaliteit van leven die klinisch van belang was. Voor het bestuderen van (ernstige) bijwerkingen waren de trials vaak te klein en was de follow-upduur waarschijnlijk te kort. 

Het literatuuronderzoek wekt de indruk volledig te zijn, maar is dat niet. Alle onderzoeken die korter dan 6 maanden duurden (n = 24), die naar orale behandeling keken (n = 12) of die alleen intermediaire uitkomsten als metabole gezondheid bestudeerden werden niet meegenomen. De auteurs excludeerden daarmee dus minstens 50% van de beschikbare onderzoeken. In de onderzoeken zelf werden verder patiënten met comorbiditeit vaak uitgesloten van deelname, waardoor de resultaten niet van toepassing zijn op veel (oudere) patiënten, en twee derde van de onderzoeken was gesponsord door de industrie. De kwaliteit van het bewijs laat dus te wensen over.

De review geeft daarmee geen aanleiding om de indicatie van testosteronbepalingen of -therapie te verbreden. De NHG-Standaard Seksuele klachten adviseert alleen op testosteron te testen bij mannen met erectiele disfunctie die ook aanwijzingen voor hypogonadisme hebben. Als dan blijkt dat het testosterongehalte < 11 nmol/L is – gemeten op twee verschillende ochtenden vóór 10.00 – kan de patiënt voor suppletietherapie worden verwezen naar de uroloog.