Verlenging van de huisartsopleiding: is dat nodig?

In Europa gonst een debat over verlenging van de verplichte duur van de huisartsopleiding.14 Momenteel verplicht Europese wetgeving een minimale duur van drie jaar, waarvan ten minste zes maanden in de huisartsenpraktijk. Huisartsopleidingen binnen Europa kennen een grote variatie in duur en opbouw. Een gedetailleerd overzicht hiervan is te vinden op de website van EURACT, de Europese organisatie voor opleiden in de huisartsgeneeskunde.5 De opleiding in Oostenrijk duurt bijvoorbeeld 3,5 jaar, waarvan een half jaar in de huisartsenpraktijk. In Noorwegen brengt een aios huisartsgeneeskunde een jaar in het ziekenhuis door en vier jaar in de huisartsenpraktijk. Tijdens de ziekenhuisstages is vaak onvoldoende aandacht voor het toekomstige beroep van huisarts.6 In Denemarken heeft men dit ondervangen door de aios tijdens de ziekenhuisstage door de eerste huisartsopleider te laten begeleiden, om zo de persoonlijke huisartsgeneeskundige leerdoelen goed op het netvlies te houden.

Voorstanders van verlenging stellen dat huisartsen daardoor dezelfde mate van specialisatie bereiken als medisch specialisten, waarmee de positie van huisartsen automatisch sterker wordt.7 In sommige landen is een emancipatieslag inderdaad hard nodig.8 Wij betwijfelen echter of verlening van de opleiding leidt tot een betere positie van de huisartsenzorg. De Nederlandse huisarts heeft ondanks een opleiding van drie jaar immers een relatief sterke positie in de zorg.8 Daarnaast menen sommige landen hun opleiding te moeten verlengen om te kunnen voldoen aan de steeds hogere eisen die aan huisartsen worden gesteld.369 Een ander argument voor de verlenging van de huisartsopleiding is dat langere blootstelling aan het vak leidt tot betere competentieontwikkeling.3410 Maar competentieontwikkeling volgt geen vast tijdpatroon; een langere opleiding zal niet automatisch leiden tot bekwamere huisartsen.11 Competentieontwikkeling is afhankelijk van veel meer factoren dan tijd. Hiervan zullen we er drie uitlichten.

Veel variatie tussen aios en werkplekken

Om te beginnen varieert het aanvangsniveau tussen startende aios. Dit komt veelal doordat aios voordat ze aan hun opleiding beginnen elders werkervaring opdoen. Ten tweede zijn aios voor het leren afhankelijk van hun werkplek.12 Klinische werkplekken, zoals de huisartsenpraktijk, zijn krachtige leeromgevingen. Het zijn echter ook chaotische leerplekken, waarbij het leren van de aios niet altijd leidend is.1213 Wanneer daarvoor geen onderwijskundige aandacht is, zal langer opleiden niet automatisch beter zijn. Tot slot verschillen aios onderling in leervermogen. Om zo veel mogelijk uit een werkplek te halen, moeten aios zelf actief deelnemen aan hun leerproces.1113 Sterk gemotiveerde aios met goed ontwikkelde zelfregulerende vaardigheden zijn in staat goed en snel te leren. Alleen zijn niet alle aios even gemotiveerd of beschikken ze in dezelfde mate over deze vaardigheden, en de duur van de opleiding zou dus per aios moeten kunnen variëren.14 Kortom, wij menen dat een langere tijd in opleiding niet per se zal leiden tot een verbetering van de kwaliteit van de net afgestudeerde huisarts. Soms zal een opleiding langer duren en soms korter, maar een besluit daarover moet genomen worden op basis van de ontwikkeling én het leervermogen van de aios.

Ook in Nederland hiaten in de opleiding

In Nederland ervaren aios en pas afgestudeerde huisartsen ook hiaten in hun opleiding. Ze geven aan dat de opleiding meer aandacht moet besteden aan bepaalde thema’s, zoals praktijkmanagement en ondernemerschap.15 Tegelijkertijd is er een tendens dat jonge, net afgestudeerde huisartsen zich minder willen vestigen. Deze feiten roepen de vraag op of de Nederlandse opleiding jonge huisartsen wel voldoende klaarstoomt voor de volle omvang van het vak. Moet de opleiding daarom langer worden? Tijdens recente debatten op het WONCA-congres van 2019 en het EURACT-congres van 2018 bleken er in Nederland weinig uitgesproken voorstanders te zijn van het verlengen van de duur van de huisartsopleiding. Daarnaast is de tevredenheid over de opleiding onder aios en pas afgestuurde huisartsen volgens de recente NIVEL-enquêtes groot.1516 De positieve resultaten van GEAR, het auditprogramma van de huisartsopleiding, bevestigen deze bevindingen.

Maatwerk

In Nederland lijkt er momenteel geen duidelijke roep om verlenging te zijn. De huisartsopleiding moet echter wel adaptief zijn en inspelen op de ontwikkelingen in de zorg. Wat hierbij kan helpen is meer maatwerk, een krachtige én veilige leeromgeving met goed geschoolde begeleiders, en een geleidelijke fading out van supervisie, zodat aios zich aan het eind van de opleiding goed toegerust voelen om de verantwoordelijkheid voor alle kerntaken te dragen. Voor sommige aios zal daarvoor verlenging nodig zijn, maar verlenging zonder meer is geen antwoord op een complexe vraag. Leren zal bovendien altijd verder gaan ná de opleiding, waarbij kennis en vaardigheden soms beter just in time, dus ná de opleiding, geleerd kunnen worden. Een goed voorbeeld hiervan is de PROFFclass, die jonge huisartsen vaardigheden leert voor het starten van een eigen onderneming.

Ook in Nederland zullen we de discussie moeten blijven voeren over wat er wanneer nodig is om jonge huisartsen goed voor te bereiden op een vak dat steeds ingewikkelder wordt. Wij hopen dat dit artikel hiertoe een aanzet vormt.