Het nut van tijdschriften

Een beetje wetenschappelijk tijdschrift heeft een systeem van peer review. Op die manier denken redacties te kunnen schiften in goed en minder goed onderzoek. Lezers kunnen nu eenmaal niet alles lezen en het is de taak van redacties hen alleen goed onderzoek voor te schotelen. Het schiften gaat zeker niet feilloos.1 Ondanks het al meer dan 200 jaar bestaand systeem van peer review, komt onderzoek naar de effectiviteit van deze omslachtige bezigheden pas recent van de grond. Jefferson et al. onderzochten de effecten van peer review.2 Vooral het al dan niet blind beoordelen van de ingezonden manuscripten is onderzocht: het maakt niet heel veel uit. Zeker in kleine vakgebieden herkennen reviewers de auteurs van de manuscripten toch wel. Trainen van beoordelaars helpt ook niet erg veel en vaste beoordelingslijstjes zijn wel makkelijk voor redacties, maar zorgen er niet voor dat alleen foutloze artikelen worden gepubliceerd. Het grootste probleem is natuurlijk hoe je het effect van peer review benoemen moet. Het gaat niet alleen om het uitzeven van onzinnige onderzoeken, maar ook om het kiezen van manuscripten voor een lezerspubliek van het tijdschrift. Niet alle fouten in een onderzoek komen door peer review aan het licht. Die pretentie moet het ook niet hebben. Bij H&W beoordelen redactieleden alle manuscripten en externe referenten de onderzoeksartikelen. Ongetwijfeld slippen er artikelen door met methodologische problemen, trekken auteurs conclusies die verder gaan dan eigenlijk mag of laten we in de eindredactionele fase nog fouten staan. Toch zijn er weinig betere alternatieven voor een peer review systeem: zolang er nog veel matig of slecht onderzoek gedaan wordt, zal iemand moeten selecteren. Weliswaar is er een fikse kloof tussen kennis en daadwerkelijke implementatie, maar je zult toch eerst iets moeten weten voordat je het kunt toepassen. Tijdschriften zijn voor vrijwel iedereen in de zorg nog steeds belangrijke bronnen van kennis. Onafhankelijke kritische en goed gevulde bladen die naar eer en geweten kiezen uit het aanbod aan onderzoek, daar zijn dokters, patiënten en de maatschappij mee gediend. Dat de effectiviteit van onze werkwijze niet bewezen is, moeten we dan maar even voor lief nemen. (JZ)