Statines

Gewone mensen, dus zeg maar met een cardiovasculair risico van minder dan tien procent de komende tien jaar, hebben er waarschijnlijk niets van gemerkt, maar huisartsen kan het vorig jaar niet zijn ontgaan: een nieuwe Cochrane-review kwam tot de conclusie dat er wel degelijk goede gronden zijn om die gewone mensen statines voor te schrijven.1 De reviewers zagen ‘daling van de algehele sterfte, minder hartinfarcten, angina en beroertes, en minder hartoperaties.’ Het risico op ernstige bijwerkingen, zoals kanker, was niet verhoogd en de cholesterolverlagers waren nog kosteneffectief ook. Het waren, met grootheden als George Davey Smith en Shah Ebrahim, bepaald niet de minsten die aan de review hadden meegewerkt.

Het was wel een onverwacht advies. Amper twee jaar eerder hadden dezelfde reviewers immers nog gewaarschuwd dat ‘voorzichtigheid was geboden’ bij het voorschrijven van statines aan mensen met minder dan twintig procent risico over tien jaar,2 en ook andere gewichtige instanties hadden vrij unaniem hun twijfel over deze vorm van primaire preventie uitgesproken. Maar de nieuwe beoordeling kwam van de Cochrane Collaboration, dus daar moeten we ons wel wat van aantrekken, nietwaar?

Zoals Horatius al opmerkte, ook de goede Homerus slaapt weleens – en dat zei hij niet vergoelijkend maar verontwaardigd.3 De reviewers hebben zich gewoon bij de neus laten nemen: er is geen enkele reden om de richtlijnen voor laagrisicopatiënten te veranderen, betogen John Abramson en James Wright in de BMJ: ‘Statinetherapie in laagrisicopatiënten verlaagt de totale sterfte niet en verhoogt met ongeveer 18% het risico op bijwerkingen.’4 Ook deze auteurs zijn overigens goede bekenden uit de loopgraven: John Abramson is auteur van het boek Overdosed America: The broken promise of American medicine, James Wright is directeur van het Canadese Therapeutics Initiative, dat tien jaar geleden al bedenkingen uitte tegen cholesterolverlagers, toen ze nog niet eens bij het grote publiek waren doorgebroken.

Terug naar de Cochrane-review. Die kwam er omdat er in 2012 een nieuw overzichtsartikel in The Lancet was gepubliceerd van de Cholesterol Treatment Trialists.5 Deze meta-analyse maakte zoveel mogelijk gebruik van de individuele patiëntengegevens van 27 klinische trials in de subgroep van deelnemers met een laag cardiovasculair risico. De auteurs concludeerden dat voor elke mmol/l die het cholesterol daalde, 11 incidenten werden voorkomen per 1000 mensen die vijf jaar statines slikten. En ‘dit significante voordeel overtrof ruimschoots de bekende gevaren van statinetherapie,’ aldus de CTT-onderzoekers. Onder hen vinden we, nu we toch bezig zijn, ook weer veel bekende namen: Paul Ridker van de Jupiter-trial, MacFarlane van de WOSCOPS en de PROSPER, de auteurs van de ALLHAT en de 4S – kortom iedereen die op kosten van de statinefabrikanten onderzoek naar statines heeft gedaan. Voor Nederland was John Kastelein van de partij. Hoewel onder het artikel staat dat ‘de meeste’ onderzoeken door de industrie zijn betaald, is geen enkele onderzoeker niet door de industrie betaald. De ‘waarnemers’ (over hun rol en invloed wordt verder niets gezegd) kwamen van Bristol-Myers Squibb, van Merck, van Fournier, van AstraZeneca en van Pfizer.